Kemur ekki gífurleg mengun af öllum þessum flugeldum um áramótin?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Kemur ekki gífurleg mengun af öllum þessum flugeldum um áramótin?
Stutta svarið við þessari spurningu er einfaldlega „jú“. Í vetrarstillum safnast ryk í andrúmsloftinu saman. Við slíkar aðstæður um áramót getur magn agna sem eru fínni en 10 μm (PM₁₀) orðið hundraðfalt hærra en æskilegt er, eða um 1500-2500 μg/m³. Þetta átti til að mynda við um áramótin 2016/2017. Þessi styrkur er á stærðargráðu náttúruhamfara eins og þegar eldfjallaska berst til Reykjavíkur. Sólarhringsmeðaltal svifryks var 160 μg/m³ sem eru þreföld heilsuverndarmörk. Samfélagslegar breytingar síðastliðna áratugi, eins og fólksfjölgun, þétting byggðar og aukin velmegun, lýsir sér meðal annars í því að magn innfluttra flugelda hefur fjórfaldast á 20 árum og mengun aukist í borgarumhverfinu.

Svifryk frá flugeldum inniheldur hættuleg efni eins og þungmálma. Samkvæmt útreikningum Umhverfisstofnunar byggðum á evrópskum viðmiðum (sjá töflu 1), samsvarar heildarlosun flugelda á þungmálmum eins og blýi, kopar, sinki og krómi mögulega allt að 10-30% af losun á þessum efnum á ársgrundvelli fyrir allt landið árið 2015. Hlutfall þungmálma í svifryki undir 10 μm er um 1,5% miðað við þessa losunarstuðla.

Tafla 1. Evrópsk viðmið um losun þungmálma frá flugeldum (Anna Sigurveig Ragnarsdóttir ofl., 2017).

	Pb	Cu	Zn	Ni	Cr	Cd	As	Hg
Magn þungmálma fyrir hvert tonn af flugeldum [g/tonn]	764	444	260	30	15,6	1,48	1,33	0,057

Margir þungmálmar eru eitraðir mönnum og náttúru í litlum styrk. Sem dæmi má nefna að blý var bannað í bensíni fyrir um 20 árum síðan vegna ótvíræðra áhrifa á heilsu fólks. Styrkur þungmálma mælist yfirleitt mjög lítill í íslenskri náttúru og grunnvatni, sem er vert að vernda.

Þungmálmar brotna ekki niður og verða því eftir í umhverfinu. Þeir geta sest í jarðveg og flætt með ofanvatni í vatn nálægt uppsprettu, sem er oftar en ekki í íbúðarhverfum og almenningsgörðum, eða borist langar vegalendir með vindum.

Ólíkt annarri mengun sem er staðbundin, til dæmis við umferðaræðar og sértækan iðnað, þá er flugeldamengun um áramót alls staðar og fáir griðastaðir finnast utandyra í borgarumhverfinu fyrir þá sem eru viðkvæmir fyrir loftmengun.

Loftmengun geta valdið sjúkdómum og ótímabærum dauðsföllum eftir langa innöndun. Þannig koma einkennin oftast ekki fram fyrr en á seinni hluta ævinnar hjá annars heilbrigðu fólki. Að jafnaði varir mengun af völdum flugelda aðeins í skamma stund og ein og sér er ólíklegt að hún valdi heilsubresti, en þessi mengun bætist hins vegar ofan á inntöku annarrar mengunar í borgarumhverfinu, til dæmis frá bílum og iðnaði. Samlegðaráhrif flugeldamengunar við aðra mengun eru umhugsunarefni. Umhverfisstofnun (2017) metur að allt að 80 ótímabær dauðsföll á Íslandi á hverju ári séu vegna svifryksmengunar.

Heimildir og mynd:

• Þröstur Þorsteinsson (2017). Svifryk um áramót. Sótt 2. desember 2017.
• Þröstur Þorsteinsson, Þorsteinn Jóhannsson, Sigurður B. Finnsson og Anna Rósa Böðvarsdóttir. (2010). Svifryksmengun um áramót í Reykjavík. Náttúrufræðingurinn 80(1-2): 58-64.
• Anderson, L. (2017). Particulate matter in Iceland, Faculty of Civil and Environmental Engineering, H.Ó. Andradóttir (Ritstj.), Háskóli Íslands, pp. 46. ISBN 978-9935-9344-6-8.
• Vanda Úlfrún Liv Hellsing, Anna Sigurveig Ragnarsdóttir, Kári Jónsson, Nicole Keller, Þorsteinn Jóhannsson, Jón Guðmundsson, Arnór Snorrason, og Jóhann Þórsson (2017). National Inventory Report, Emissions of Greenhouse Gases in Iceland from 1990 to 2015. Umhverfisstofnun, Reykjavík. Sótt 27. desember 2017.
• Anna Sigurveig Ragnarsdóttir, Kári Jónsson, Nicole Keller, Vanda Úlfrún Liv Hellsing (2017). Annual Icelandic Informative Report to UNECE, Emissions of POP‘s and Other Air Pollutants in Iceland 1990-2015. Umhverfisstofnun, Reykjavík. Sótt 27. desember 2017.
• Umhverfisstofnun (2017). Hreint loft til framtíðar – Áætlun um loftgæði á Íslandi 2018-2029. Umhverfis- og auðlindaráðuneytið, Reykjavík. Sótt 27. desember 2017.
• EEA (2015). The European environment — state and outlook 2015: synthesis report, European Environment Agency, Copenhagen. Sótt 2. desember 2017.
• Mynd: Happy 2013! | They tried hard to blow up the church, but the… | Flickr. (Sótt 18. 12. 2017). Höfundur myndar: Matthias Schüssler. Birt undir CC 2.0 leyfi.

...