Hvernig var heimsmynd Fornegypta?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvernig var heimsmynd Fornegypta?
Heimsmynd Fornegypta gerði ráð fyrir þrískiptingu heimsins: jörð, himinn og undirheimur. Í miðju veraldarinnar var flöt jörð sem Nílarfljót skipti í tvennt og umhverfis jörðina var mikið haf. Fyrir ofan jörðina var himinn sem var borinn uppi af fjórum súlum eða fjórum fjöllum. Undirheimur sem Fornegyptar nefndu Duat var fyrir neðan jörðina.

Í Duat var allt það sem ekki var sýnilegt. Þangað fóru hinir látnu eftir dauðann og þar voru stjörnur sem ekki sáust þegar bjart var. Í Duat var einnig sólin þegar rökkvaði í hinum sýnilega heimi. Fornegyptar töldu þess vegna að sól og stjörnur ferðuðust á milli hins sýnilega og ósýnilega heims.

Samkvæmt heimsmynd Fornegypta var heimurinn kyrrstæður og í eðli sínu tímalaus. Engu að síður töldu Fornegyptar að einhvern tíma í fyrndinni hefði heimurinn eins og þeir þekktu hann ekki verið til. Þekktar eru að minnsta kosti þrjár ólíkar útgáfur af sköpun heimsins úr fornegypskum heimildum. Samkvæmt þeim öllum hafði takmarkalaust frumvatn verið til frá upphafi vega og það yrði til um alla eilífð. Hinir egypsku guðir, jörðin og allt sem henni tilheyrði, hafði orðið til úr frumvatninu. Þetta vatn þakti einnig heiminn á alla vegu, það var bæði fyrir ofan himinninn og undir Duat.

Ein útskýring á mikilvægi þessa frumvatns í egypskri hugmyndafræði er mikilvægi Nílarfljótsins fyrir lífið í Nílardalnum. Áin Níl flæðir yfirleitt yfir bakka sína einu sinni á ári og alltaf á sama tíma. Þá dreifast áburðarefni um Nílardalinn sem eru nauðsynleg til ræktunar. Þegar vatnið sjatnar eftir flóðin, sprettur fljótt upp frjósamur gróður og fjölskrúðugt fugla- og skordýralíf fylgir í kjölfarið. Sköpun heimsins fyrir tilstuðlan vatnsins er þess vegna eins konar árviss endurtekinn viðburður.

Þessar náttúrulegu aðstæður í Nílardalnum gerðu það að verkum að þar var hentugt fyrir menn að setjast að og stunda akuryrkju í stað þess að stunda eingöngu veiðar og fæðusöfnun eins og tíðkaðist á fornsteinöld. Þessi breyting er talin vera upphaf siðmenningarinnar. Mennirnir náðu smám saman betri tökum á tilverunni með samvinnu og verkaskiptingu.

Í Egyptalandi til forna var algengt að náttúrufyrirbæri væru persónugerð. Frumvatnið var til að mynda persónugert sem kvenguðinn Nut (einnig skrifað Nun eða Nu ásamt öðrum afbrigðum). Í egypsku myndletri var Nut táknuð með leirkeri undir vatn.

Annar forn guð var Atum. Sumar frásagnir segja að Nut hafi skapað hann. Atum var hinn eiginlegi guð sköpunarinnar. Hann skapaði guðina Shu, sem var guð loftsins og Tefent sem var gyðja regns og raka. Samkvæmt einni sögn skapaði Atum þau með sjálfsfróun. Nafn Atums er hugsanlega dregið af orðinu tem sem merkir 'að ljúka' eða 'klára'. Á þriðja árþúsundi f.Kr. töldu Egyptar að Atum hefði það hlutverk að færa sálir látinna konunga frá píramídunum upp á stjörnuhiminninn.

Margt í heimsmynd Fornegypta á sér samsvörum í öðrum heimsmyndum til forna.

Heimildir:

• Kragh, Helge S. Conceptions of Cosmos: From Myths to the Accelerating Universe, a History of Cosmology. Oxford: Oxford University Press, 2007.
• Greene, Liz. The Astrological Neptune and the Quest for Redemption. York Beach: Samuel Weiser, 1996.
• Þorsteinn Vilhjálmsson. Heimsmynd á hverfanda hveli: Sagt frá heimssýn vísindanna frá öndverðu fram yfir daga Newtons. Reykjavík: Mál og menning, 1986.
• The dawn of astronomy; a study of the temple-worship and mythology of the ancient Egyptians : Lockyer, Joseph Norman, (Sir) 1836-1920 : Free Download & Streaming : Internet Archive. (Sótt 13.01.2017).

Myndir:

• Relevancy22: Contemporary Christianity: Post-Evangelic Topics and Theology: Ancient Cosmologies and the Creation Story of Genesis. (Sótt 13.01.2017).
• Nut (goddess) - Wikipedia. (Sótt 13.01.2017).

Móna spurði einnig um Nílarfljótið og tengsl þess við upphaf menningarinnar.

...