Hvað er fæðukeðja og fæðupíramídi?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað er fæðukeðja og fæðupíramídi?
Fæðukeðja (e. food chain) sýnir ferðalag orkunnar um lífríkið, frá einni lífveru til annarrar. Fæðukeðjum lífríkisins má skipta í fjóra hluta

1. Sólin – uppspretta orku lífríkisins.
2. Frumframleiðendur - plöntur sem binda orku sólar í vistkerfið með ljóstillífun.
3. Neytendur – lífverur sem fá orku með afráni á öðrum lífverum. Neytendur geta verið plöntuætur sem éta frumframleiðendur (kallast þá fyrsta stigs neytendur) eða nærst á dýrum og eru þá annars, þriðja eða fjórða stigs neytendur eftir því hvar í keðjunni þeir eru.
4. Sundrendur – lokastig keðjunnar, sveppir og bakteríur sem brjóta niður lífverur og skila næringarefnum aftur í umferð sem til dæmis frumframleiðendur geta þá nýtt að nýju.

Reyndar er uppsprettu orkunnar gjarnan sleppt í svona keðju, enda er hún alltaf sólin. Einnig eru sundrendur ekki alltaf hafðir með í keðjunni. Dæmi um fæðukeðju getur verið: Sólarorka -> gras -> sebrahestur -> ljón -> sundrendur.

Fæðukeðjur sýna á mjög einfaldan hátt tengsl lífvera. Í sérhverju visterfi sem er í jafnvægi framleiða grænar plöntur eigin fæðu til vaxtar, plöntuætur éta plönturnar og afræningjar éta plöntuætur eða hverja aðra. Úrgangsefni og dauðir líkamar allra plantna og allra dýra endurnýja úthafið eða jarðveginn og allt þetta, ásamt orku sólar og næringarefnum úr jarðveginum eða hafinu, gefur nýjum plöntum færi á að vaxa.

Í hverju vistkerfi eru margar fæðukeðjur, reyndar er hver tegund lífvera yfirleitt hluti af mörgum fæðukeðjum. Ljónið í dæminu hér á undan er einnig hluti af fæðukeðjunni gras -> gasella -> ljón og gasellan er líka hluti keðjunnar gras -> gasella -> hýena. Tengdar fæðukeðjur í sama vistkerfi mynda fæðuvef (e. food web) sem er þá tilraun til að sýna flæði orku um vistkerfið, ekki bara hvernig orkan fer frá einu stigi yfir á annað eins og fæðukeðjan gerir.

Þriðja hugtakið er svo fæðu- eða orkupíramídi (e. pyramids of energy) en hann sýnir hvernig orkan breytist eftir þrepum í fæðukeðjunni. Hann er hugsaður þannig að hver fæðuhlekkur (tegund) í fæðukeðjunni er settur upp á mynd þannig að breidd hlekksins endurspeglar orkuna sem í honum býr. Eftir því sem ofar dregur minnka hlekkirnir, eitt kg af lifandi plöntuvef verður ekki að einu kg af lifandi dýravef, og þannig kemur fram einhvers konar píramídalögun. Gjarnan er miðað við að um 10% orkunnar fari á milli þrepa í píramídanum, afgangurinn tapast meðal annars við öndun, sem hiti, við hreyfingu, sem saur og svo framvegis.

Í stuttu máli þá má lýsa þessum þremur hugtökum svona:

• Fæðukeðja – sýnir hvernig ein lífvera nærist á annarri (línuleg tengsl)
• Fæðuvefur – samanstendur af mörgum fæðukeðjum í sama vistkerfi
• Fæðupíramídi – sýnir hvernig orkan breytist eftir þrepum í fæðukeðjunni

Myndir:

• Simplified food chain.svg - Wikimedia Commons. (Sótt 19. 1. 2016).
• A simplified food web from an African savannah ecosystem. - Biology Forums Gallery. (Sótt 18. 1. 2016).

...