Getur sullur borist í fólk úr frystu lambakjöti?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Getur sullur borist í fólk úr frystu lambakjöti?
Upphaflega spurningin hljóðaði svo:

Getur sullur borist í fólk sem neytir lambakjöts ef afurðin hefur verið fryst áður en til neyslu hennar kemur? Í stuttu máli: Drepst sullur (bandormur) við frystingu eða suðu?

Bandormar eru sníkjudýr með flókinn lífsferil þar sem fullorðinsstigið (bandormurinn) lifir í þörmum lokahýsils en lirfustigið (stundum vökvafylltar blöðrur sem nefnast sullur) lifir í einhverjum millihýsli. Eggin berast út úr lokahýslinum með saurnum. Hjá sumum bandormum fjölga lirfurnar sér kynlaust á sullstiginu og hver lirfa breytist í bandorm í lokahýsli sem étur millihýsilinn. Aðrar tegundir framleiða gífurlegt magn af eggjum og nota þá aðferð til að viðhalda lífsferlinum.

Sauðkind getur bæði verið lokahýsill og millihýsill bandorma. Einungis ein bandormstegund lifir á fullorðinsstigi í meltingarvegi sauðfjár á Íslandi, mjólkurmaðkurinn Moniezia expansa. Sá er stór og áberandi en lirfustigið er smávaxið og lifir í skordýri sem nær í eggin á beitarlandinu og berst það óviljandi með gróðri niður í sauðfé á beit. Þessi bandormur lifir ekki í mönnum. Sauðfé getur einnig gegnt hlutverki millihýsils og er þekkt af því að hýsa lirfustig nokkurra tegunda bandorma. Oftast eru þessi lirfustig nefndir sullir. Fullorðnu bandormarnir lifa í iðrum rándýra svo sem í hundum eða melrakka, rándýrin smitast við að leggja sér til munns sollin líffæri úr smituðu fé.

Þremur bandormum, sem á árum áður voru þekktir af því að geta myndað sulli í sauðfé, hefur þegar verið útrýmt á Íslandi. Fyrstan ber frægan að nefna sullaveikibandorminn Echinococcus granulosus, illskeyttan bandorm sem iðulega myndaði lífshættulega sulli í mönnum ef eggin (mengun úr hundaskít) bárust niður í meltingarveg fólks. Sauðfé og hundar viðhéldu þessum lífsferli á Íslandi þar til menn fundu það út hvernig smitferillinn var og skipulegar viðnámsaðgerðir hófust. Hinar tvær tegundirnar voru höfuðsóttarbandormurinn Taenia multiceps og netjusullsbandormurinn Taenia hydatigena, báðar eru einnig löngu horfnar á Íslandi fyrir tilverknað skipulegrar bandormahreinsunar á hundum landsmanna og þeirri breyttu hegðan bænda að koma í veg fyrir að hundar kæmust í sollin líffæri á blóðvelli.

Fjórða tegundin, vöðvasullsbandormurinn Taenia ovis fannst aftur á móti ekki í sauðfé á Íslandi fyrr en á öndverðum 9. áratug síðustu aldar. Síðan hefur sullurinn af og til fundist við kjötskoðun í sláturhúsum landsmanna, bæði vestan- og norðanlands og nú nýverið einnig norðaustan- og austanlands. Þessi víðfeðma útbreiðsla á Íslandi bendir raunar til þess að hundar á þessum svæðum hafi af og til fengið tækifæri til að dreifa smitinu yfir á beitarland sauðfjár. Annars er flest enn óljóst um tilvist bandormsins á Íslandi. Hann hefur þó aldrei fundist í melrakka þannig að smitdreifingin er líklegast einkum bundin við hunda sem ekki hafa verið bandormahreinsaðir.

Einfalda svarið við spurningunni um það hvort menn geti smitast við það að éta vöðvasulli sem hafa verið frystir eða soðnir er nei. Engin sníkjudýr lifa það af að soðna rækilega í gegn, við það eðlissviptast prótín sníkjudýrsins. Sama er einnig talið gilda um frystingu svipað því og gert er í dag í kjötgeymslum landsmanna. En kannski er mikilvægast í þessu sambandi að nefna það að engar heimildir hafa fundist sem benda til þess að þessi rándýrabandormur geti þroskast í mönnum - jafnvel þótt fólk legði sér til munns hráa vöðvasulli. Þróunin hefur einfaldlega orðið með öðrum hætti.

Myndir:

• Sheep Diseases. (Sótt 9.01.2017).
• Úr svari sama höfundar við spurningunni: Hvernig þróast sullaveiki í mönnum, frá því að smit berst frá hundi og þar til maðurinn deyr?

---

Sigurður Einar spurði um hvað væri vitað um sull og bandorma.

...