Senda inn spurningu
Sólin Sólin Rís 05:36 • sest 21:19 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 16:44 • Sest 05:50 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 04:37 • Síðdegis: 17:05 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 10:57 • Síðdegis: 23:09 í Reykjavík
Visit the English version

Flokkun:

Hugvísindi Vísindasaga
Hugvísindi Sagnfræði: mannkynssaga

Hvað heita vikudagarnir á latínu?

Þorsteinn Vilhjálmsson

Athugasemd ritstjórnar: Þegar þetta svar var upphaflega skrifað var Plútó flokkaður sem ein af reikistjörnum sólkerfisins. 24. ágúst árið 2006 samþykkti Alþjóðasamband stjarnfræðinga aftur á móti nýja skilgreiningu á reikistjörnum. Plútó fellur ekki undir hana og telst nú til dvergreikistjarna. Reikistjörnurnar eru því átta talsins: Merkúríus, Venus, jörðin, Mars, Júpíter, Satúrnus, Úranus og Neptúnus. Þess ber þó að geta að Plútó sjálfur hefur auðvitað ekkert breyst við þetta.

Hér fer á eftir tafla um nöfn vikudaganna í nokkrum tungumálum, ásamt athugasemdum og skýringum.

LATÍNAÍTALSKAFRANSKAENSKADANSKA
dies solis1/
d. domenica2		domenicadimancheSundaysöndag
d. lunae3lunedilundiMondaymandag
d. Martis4martedimardiTuesdaytirsdag
d. Mercurii5mercoledimercrediWednesdayonsdag
d. Iovis6giovedijeudiThursdaytorsdag
d. Veneris7venerdivendrediFridayfredag
d. Saturni8sabatosamediSaturdaylördag

1Dies solis merkir "dagur sólarinnar", eins og "sunnudagur".

2Dies dominica merkir hins vegar "dagur herrans", sbr. "drottins dagur" í fornu íslensku máli.

3Dies lunae merkir "dagur tunglsins", sbr. "mánudagur".

4Dies Martis merkir "dagur Mars" en Mars var hernaðarguð Rómverja eins og Týr í Ásatrú, sbr. enska og danska nafnið.

5Dies Mercurii er "dagur Merkúríusar". "Wednesday" merkir "dagur Óðins". Óðinn hefur verið hliðstæður Merkúríusi.

6Dies Iovis þýðir "dagur Júpíters" sem svarar þá til Þórs.

7Dies Veneris er "dagur Venusar" enda merkir "fredag" í raun og veru "dagur Freyju".

8Dies Saturni er "dagur Satúrnusar". Ítalir hafa hlaupið frá latínunni á laugardögum og tekið saman við Gyðinga. Enskan er hér óvenjutrú latneska þættinum í uppruna sínum.

Vikudagar munu lítið sem ekkert hafa verið notaðir í forngrísku.

Latnesku heitin vísa kerfisbundið til föruhnattanna sjö sem svo hafa verið kallaðir, það er að segja til þeirra himinhnatta sem hreyfast á himninum miðað við fastastjörnurnar og eru sýnilegir berum augum. Þessir föruhnettir voru áður fyrr kallaðir plánetur á erlendum málum en það orð fékk aðra merkingu með sólmiðjukenningunni og er nú einkum haft um reikistjörnurnar níu sem eru á braut um sól.

Föruhnettirnir eru venjulega taldir í þessari röð: Tunglið, Merkúríus, Venus, sólin, Mars, Júpíter og Satúrnus. Ef við byrjum á sólinni (sunnudagur) og förum þrjú skref aftur á bak í röðinni lendum við á tunglinu (mánudagur), þrjú skref þaðan vísa á Mars sem þriðjudagur er kenndur við, og þannig koll af kolli þar til við endum á Satúrnusi á laugardegi.

Frekara lesefni á Vísindavefnum:

Heimild:
  • Þorsteinn Vilhjálmsson, 1986. Heimsmynd á hverfanda hveli 1. Reykjavík: Mál og menning, bls. 38-39.

Mynd:

Höfundur

Þorsteinn Vilhjálmsson

Þorsteinn Vilhjálmsson

prófessor emeritus, ritstjóri Vísindavefsins 2000-2010 og ritstjóri Evrópuvefsins 2011

Útgáfudagur

27.2.2002

Spyrjandi

Rúnar Gunnarsson

Efnisorð

Tilvísun

Þorsteinn Vilhjálmsson. „Hvað heita vikudagarnir á latínu?“ Vísindavefurinn, 27. febrúar 2002. Sótt 20. apríl 2024. http://visindavefur.is/svar.php?id=2145.

Þorsteinn Vilhjálmsson. (2002, 27. febrúar). Hvað heita vikudagarnir á latínu? Vísindavefurinn. Sótt af http://visindavefur.is/svar.php?id=2145

Þorsteinn Vilhjálmsson. „Hvað heita vikudagarnir á latínu?“ Vísindavefurinn. 27. feb. 2002. Vefsíða. 20. apr. 2024. <http://visindavefur.is/svar.php?id=2145>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki
Spyrja

Sendu inn spurningu LeiðbeiningarTil baka

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Senda grein til vinar

=

Hvað heita vikudagarnir á latínu?
Athugasemd ritstjórnar: Þegar þetta svar var upphaflega skrifað var Plútó flokkaður sem ein af reikistjörnum sólkerfisins. 24. ágúst árið 2006 samþykkti Alþjóðasamband stjarnfræðinga aftur á móti nýja skilgreiningu á reikistjörnum. Plútó fellur ekki undir hana og telst nú til dvergreikistjarna. Reikistjörnurnar eru því átta talsins: Merkúríus, Venus, jörðin, Mars, Júpíter, Satúrnus, Úranus og Neptúnus. Þess ber þó að geta að Plútó sjálfur hefur auðvitað ekkert breyst við þetta.

Hér fer á eftir tafla um nöfn vikudaganna í nokkrum tungumálum, ásamt athugasemdum og skýringum.

LATÍNAÍTALSKAFRANSKAENSKADANSKA
dies solis1/
d. domenica2		domenicadimancheSundaysöndag
d. lunae3lunedilundiMondaymandag
d. Martis4martedimardiTuesdaytirsdag
d. Mercurii5mercoledimercrediWednesdayonsdag
d. Iovis6giovedijeudiThursdaytorsdag
d. Veneris7venerdivendrediFridayfredag
d. Saturni8sabatosamediSaturdaylördag

1Dies solis merkir "dagur sólarinnar", eins og "sunnudagur".

2Dies dominica merkir hins vegar "dagur herrans", sbr. "drottins dagur" í fornu íslensku máli.

3Dies lunae merkir "dagur tunglsins", sbr. "mánudagur".

4Dies Martis merkir "dagur Mars" en Mars var hernaðarguð Rómverja eins og Týr í Ásatrú, sbr. enska og danska nafnið.

5Dies Mercurii er "dagur Merkúríusar". "Wednesday" merkir "dagur Óðins". Óðinn hefur verið hliðstæður Merkúríusi.

6Dies Iovis þýðir "dagur Júpíters" sem svarar þá til Þórs.

7Dies Veneris er "dagur Venusar" enda merkir "fredag" í raun og veru "dagur Freyju".

8Dies Saturni er "dagur Satúrnusar". Ítalir hafa hlaupið frá latínunni á laugardögum og tekið saman við Gyðinga. Enskan er hér óvenjutrú latneska þættinum í uppruna sínum.

Vikudagar munu lítið sem ekkert hafa verið notaðir í forngrísku.

Latnesku heitin vísa kerfisbundið til föruhnattanna sjö sem svo hafa verið kallaðir, það er að segja til þeirra himinhnatta sem hreyfast á himninum miðað við fastastjörnurnar og eru sýnilegir berum augum. Þessir föruhnettir voru áður fyrr kallaðir plánetur á erlendum málum en það orð fékk aðra merkingu með sólmiðjukenningunni og er nú einkum haft um reikistjörnurnar níu sem eru á braut um sól.

Föruhnettirnir eru venjulega taldir í þessari röð: Tunglið, Merkúríus, Venus, sólin, Mars, Júpíter og Satúrnus. Ef við byrjum á sólinni (sunnudagur) og förum þrjú skref aftur á bak í röðinni lendum við á tunglinu (mánudagur), þrjú skref þaðan vísa á Mars sem þriðjudagur er kenndur við, og þannig koll af kolli þar til við endum á Satúrnusi á laugardegi.

Frekara lesefni á Vísindavefnum:

Heimild:
  • Þorsteinn Vilhjálmsson, 1986. Heimsmynd á hverfanda hveli 1. Reykjavík: Mál og menning, bls. 38-39.

Mynd: