Hvað er fjármálakreppa?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað er fjármálakreppa?
Fjármálakreppur eru vel þekkt fyrirbæri og aðdragandi þeirrar sem Ísland stendur nú frammi fyrir er um margt svipaður og önnur lönd hafa áður upplifað. Fjármálakreppur koma alla jafna í kjölfar mikils og örs uppgangs þar sem mikið framboð hefur verið af lánsfé, almenn bjartsýni ríkt og eignaverð hækkað ört. Hækkun eignaverðs við þessar aðstæður er oft líkt við bólu, sem þenst fyrst út en springur síðan. Eftir að bólan springur situr fjöldi heimila og fyrirtækja eftir með miklar skuldir en verðlitlar eignir og lánastofnanir lenda í verulegum vandræðum.

Viðbrögð við yfirvofandi fjármálakreppu eru alla jafna að reyna að bjarga fjármálakerfinu með því að leggja fjármálastofnunum til lánsfé og eigið fé, losa þær við vandræðaeignir eða veita þeim ábyrgðir. Það þarf þó ekki að takast í öllum tilfellum og jafnvel þótt hruni verði afstýrt getur björgunin orðið afar dýr.

Bjartsýnin sem einkennir vaxtarskeið eignaverðsbólu er oft réttlætt með vísan til breytinga í efnahagslífi, einhverra nýjunga sem gera meiri hagnað og örari vöxt en áður mögulegan. Á 19. öld gegndu járnbrautir þessu hlutverki í Bandaríkjunum og hlutabréf í fyrirtækjum sem tengdust þeim hækkuðu upp úr öllu valdi. Á síðasta áratug tuttugustu aldar voru það netviðskipti og líftækni og síðastliðin ár hefur hin svokallaða útrás verið notuð sem skýring hérlendis.

Fjármálakerfi búa til peninga, útlán verða aftur að innlánum, sem aftur verða útlán og þannig koll af kolli. Það fé getur horfið aftur ef fjármálastofnanir halda að sér höndum við útlán. Slíkur vöxtur og síðan samdráttur peningamagns hefur mikil áhrif á hagkerfið allt. Þannig geta vandræði í fjármálageiranum haft slæm áhrif á allt hagkerfið og meðal annars valdið fjöldagjaldþrotum, samdrætti landsframleiðslu, atvinnuleysi og falli kaupmáttar.

Samdráttur vegna fjármálakreppu þarf þó ekki að verða mjög langvarandi ef haldið er sæmilega á spilunum. Allar grunnstoðir eru alla jafna áfram til staðar og það á að vera hægt að koma hjólum efnahagslífsins aftur af stað. Þau lönd sem hafa farið verst út úr fjármálakreppum hafa í kjölfar þeirra lent í algjöru öngþveiti og upplausn en þá hefur stjórnskipulagið alla jafna verið ótraust fyrir.

Þeim sem vilja kynna sér þessi efni betur er meðal annars bent á eftirfarandi bækur:

• The Origin of Financial Crisis, eftir George Cooper.
• Surviving Large Losses eftir Philip T. Hoffman, Gilles Postel-Vinay og Jean-Laurent Rosenthal.
• A Short History of Financial Euphoria eftir John Kenneth Galbraith.

Mynd:

• The Financial Help Center. Sótt 18.12.2008.

...