Senda inn spurningu
Sólin Sólin Rís 05:26 • sest 21:28 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 21:24 • Sest 05:22 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 06:10 • Síðdegis: 18:30 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 00:11 • Síðdegis: 12:20 í Reykjavík
Visit the English version

Flokkun:

Heilbrigðisvísindi Læknisfræði

Hvernig verkar hjartalínurit?

Berglind Júlíusdóttir

Hjartað er fjögurra hólfa dæla. Tvö efri hólfin kallast gáttir og taka þær við blóðinu frá líkamanum, sú hægri tekur við blóði frá vefjum líkamans en sú vinstri frá lungunum. Neðri hólfin kallast sleglar eða hvolf og er þeirra hlutverk að dæla blóðinu út í líkamann, hægri slegillinn til lungna þar sem loftskipti fara fram en hinn vinstri til allra vefja líkamans. Nánar er fjallað um hjartað í svari Þuríðar Þorbjarnardóttur við spurningunni Hvað gerir hjartað og hvað veldur hjartaáfalli? og um blóðrásina í svari hennar við spurningunni Hvernig er hringrás blóðsins?

Í vegg hægri gáttar er svokallaður gúlpshnútur sem gefur frá sér lítil rafboð sem orsaka hjartsláttinn og stjórna einnig röð mismunandi stiga í hjartslættinum. Þaðan fara boðin í gegnum rafleiðandi vef í hjartavöðvanum. Þegar þessi vefur er heilbrigður ná rafboðin til allra vöðvafrumna hjartans og er það nauðsynlegt svo allir vöðvaþræðirnir dragist saman og slakni aftur í réttum takti.

Hjartalínurit (e. electrocardiogram, skammstafað ECG eða EKG) er skráning á því hvernig rafboðin berast um hjartavöðvann en getur ekki sagt til um magn þess blóðs sem fer um hjartað eða samdráttarkraft hjartavöðvans. Óeðlilegt hjartarafrit getur þó gefið vísbendingu um að samdrátturinn og dælingin í framhaldinu kunni að vera óeðlileg.

Þegar venjulegt 12-leiðslu (12-lead) klínískt EKG er tekið eru 10 rafskaut (e. electrode) sett á líkamann, 4 á útlimi (þar sem hægri fótur er "jörð") og 6 á brjóstkassann vinstra megin. Leiðslur tengja síðan rafskautin við hjartaritann sem er í rauninni bara einfaldur spennumælir sem mælir spennu á milli tveggja póla og skrifar hana út á blað eða skjá sem fall af tíma. Þessi spennumunur er síbreytilegur eftir því sem afskautunarbylgjan berst um hjartað og því kemur fram þetta mynstur sem kallast hjartarit og samanstendur af bylgjum eða tökkum sem kallast P, Q, R, S, T og U.



P-bylgjan sýnir afskautun í gáttum. Hugtakið QRS-mynd (e. QRS-complex) er notað um það mynstur sem Q-, R- og S-takkarnir mynda, en breidd hennar endurspeglar hversu langan tíma afskautun er að berast um sleglana (kallað QRS-tími eða QRS-bil, e. QRS-interval eða QRS- duration). T-bylgjan sýnir endurskautun. Bil og hæð bylgjanna er svo notað til greiningar.

Frá 9 af þessum 10 rafskautum (það er "jörðin" undanskilin) sem sett eru á líkamann má skrá spennumunin milli þeirra á ýmsan hátt, en skilgreindar (og staðlaðar) eru 12 mismunandi leiðir sem gefa þá 12 mismunandi rit. Oft er hugtakið "leads" notað yfir þessar 12 mismunandi skráningar. Til dæmis er talað um 'Lead I' þegar skráð er milli handleggjanna, 'Lead II' þegar skráð er milli hægri handleggs og vinstri ökkla, og svo framvegis.

Með hjartalínuritinu má greina margs konar vandamál. Til dæmis má lesa út úr því skert blóðflæði til hjarta, gáttatif (e. atrial fibrillation), vatn í kringum hjarta (e. pericardial effusion) og sýkingu í gollurshúsi (e. pericarditis). Einnig getur það gefið vísbendingar um yfirvofandi eða liðið hjartaáfall, jónatruflanir, truflanir í rafleiðni hjartans, stækkun á vöðvanum og nokkra aðra sjúkdóma sem ekki eru hjartasjúkdómar svo sem lungnablóðrek (e. embolism) og ofkælingu (e. hypothermia). Hjartalínurit er líka notað til að sjá hvernig hjartað bregst við auknu álagi í æfingaprófum.

Rétt er að taka fram að hjartalínurit geta verið mjög breytileg á milli einstaklinga án þess að það sé nokkuð óeðlilegt. Það verður því alltaf að túlkast með hliðsjón af heildarmyndinni af sjúklingnum. Óeðlilegt EKG þarf ekki að vera vísbending um sjúkt hjarta og eðlilegt EKG er heldur ekki sönnun þess að hjartað sé heilbrigt.

Í dag eru til tæki sem greina hjartalínurit fyrir lækna og oft og tíðum gera þau það betur og hraðar en þeir. Hins vegar er nauðsynlegt að línurit sé tekið undir eftirliti, til dæmis þarf að passa að rafskautin séu rétt staðsett og að ekkert í umhverfinu trufli rafbylgjurnar, svo sem farsímar, hreyfingar eða tal sjúklings.

Heimildir og mynd:

Ritstjórn þakkar Jóni Ó. Skarphéðinssyni prófessor og forstöðumanni Lífeðlisfræðistofnunar Háskóla Íslands gagnlegar ábendingar við þetta svar.

Höfundur

Berglind Júlíusdóttir

læknanemi

Útgáfudagur

9.2.2006

Spyrjandi

Lilja Rut Traustadóttir

Efnisorð

Tilvísun

Berglind Júlíusdóttir. „Hvernig verkar hjartalínurit?“ Vísindavefurinn, 9. febrúar 2006. Sótt 23. apríl 2024. http://visindavefur.is/svar.php?id=5631.

Berglind Júlíusdóttir. (2006, 9. febrúar). Hvernig verkar hjartalínurit? Vísindavefurinn. Sótt af http://visindavefur.is/svar.php?id=5631

Berglind Júlíusdóttir. „Hvernig verkar hjartalínurit?“ Vísindavefurinn. 9. feb. 2006. Vefsíða. 23. apr. 2024. <http://visindavefur.is/svar.php?id=5631>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki
Spyrja

Sendu inn spurningu LeiðbeiningarTil baka

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Senda grein til vinar

=

Hvernig verkar hjartalínurit?
Hjartað er fjögurra hólfa dæla. Tvö efri hólfin kallast gáttir og taka þær við blóðinu frá líkamanum, sú hægri tekur við blóði frá vefjum líkamans en sú vinstri frá lungunum. Neðri hólfin kallast sleglar eða hvolf og er þeirra hlutverk að dæla blóðinu út í líkamann, hægri slegillinn til lungna þar sem loftskipti fara fram en hinn vinstri til allra vefja líkamans. Nánar er fjallað um hjartað í svari Þuríðar Þorbjarnardóttur við spurningunni Hvað gerir hjartað og hvað veldur hjartaáfalli? og um blóðrásina í svari hennar við spurningunni Hvernig er hringrás blóðsins?

Í vegg hægri gáttar er svokallaður gúlpshnútur sem gefur frá sér lítil rafboð sem orsaka hjartsláttinn og stjórna einnig röð mismunandi stiga í hjartslættinum. Þaðan fara boðin í gegnum rafleiðandi vef í hjartavöðvanum. Þegar þessi vefur er heilbrigður ná rafboðin til allra vöðvafrumna hjartans og er það nauðsynlegt svo allir vöðvaþræðirnir dragist saman og slakni aftur í réttum takti.

Hjartalínurit (e. electrocardiogram, skammstafað ECG eða EKG) er skráning á því hvernig rafboðin berast um hjartavöðvann en getur ekki sagt til um magn þess blóðs sem fer um hjartað eða samdráttarkraft hjartavöðvans. Óeðlilegt hjartarafrit getur þó gefið vísbendingu um að samdrátturinn og dælingin í framhaldinu kunni að vera óeðlileg.

Þegar venjulegt 12-leiðslu (12-lead) klínískt EKG er tekið eru 10 rafskaut (e. electrode) sett á líkamann, 4 á útlimi (þar sem hægri fótur er "jörð") og 6 á brjóstkassann vinstra megin. Leiðslur tengja síðan rafskautin við hjartaritann sem er í rauninni bara einfaldur spennumælir sem mælir spennu á milli tveggja póla og skrifar hana út á blað eða skjá sem fall af tíma. Þessi spennumunur er síbreytilegur eftir því sem afskautunarbylgjan berst um hjartað og því kemur fram þetta mynstur sem kallast hjartarit og samanstendur af bylgjum eða tökkum sem kallast P, Q, R, S, T og U.



P-bylgjan sýnir afskautun í gáttum. Hugtakið QRS-mynd (e. QRS-complex) er notað um það mynstur sem Q-, R- og S-takkarnir mynda, en breidd hennar endurspeglar hversu langan tíma afskautun er að berast um sleglana (kallað QRS-tími eða QRS-bil, e. QRS-interval eða QRS- duration). T-bylgjan sýnir endurskautun. Bil og hæð bylgjanna er svo notað til greiningar.

Frá 9 af þessum 10 rafskautum (það er "jörðin" undanskilin) sem sett eru á líkamann má skrá spennumunin milli þeirra á ýmsan hátt, en skilgreindar (og staðlaðar) eru 12 mismunandi leiðir sem gefa þá 12 mismunandi rit. Oft er hugtakið "leads" notað yfir þessar 12 mismunandi skráningar. Til dæmis er talað um 'Lead I' þegar skráð er milli handleggjanna, 'Lead II' þegar skráð er milli hægri handleggs og vinstri ökkla, og svo framvegis.

Með hjartalínuritinu má greina margs konar vandamál. Til dæmis má lesa út úr því skert blóðflæði til hjarta, gáttatif (e. atrial fibrillation), vatn í kringum hjarta (e. pericardial effusion) og sýkingu í gollurshúsi (e. pericarditis). Einnig getur það gefið vísbendingar um yfirvofandi eða liðið hjartaáfall, jónatruflanir, truflanir í rafleiðni hjartans, stækkun á vöðvanum og nokkra aðra sjúkdóma sem ekki eru hjartasjúkdómar svo sem lungnablóðrek (e. embolism) og ofkælingu (e. hypothermia). Hjartalínurit er líka notað til að sjá hvernig hjartað bregst við auknu álagi í æfingaprófum.

Rétt er að taka fram að hjartalínurit geta verið mjög breytileg á milli einstaklinga án þess að það sé nokkuð óeðlilegt. Það verður því alltaf að túlkast með hliðsjón af heildarmyndinni af sjúklingnum. Óeðlilegt EKG þarf ekki að vera vísbending um sjúkt hjarta og eðlilegt EKG er heldur ekki sönnun þess að hjartað sé heilbrigt.

Í dag eru til tæki sem greina hjartalínurit fyrir lækna og oft og tíðum gera þau það betur og hraðar en þeir. Hins vegar er nauðsynlegt að línurit sé tekið undir eftirliti, til dæmis þarf að passa að rafskautin séu rétt staðsett og að ekkert í umhverfinu trufli rafbylgjurnar, svo sem farsímar, hreyfingar eða tal sjúklings.

Heimildir og mynd:

Ritstjórn þakkar Jóni Ó. Skarphéðinssyni prófessor og forstöðumanni Lífeðlisfræðistofnunar Háskóla Íslands gagnlegar ábendingar við þetta svar....