Senda inn spurningu
Sólin Sólin Rís 05:22 • sest 21:31 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 23:11 • Sest 05:11 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 06:38 • Síðdegis: 18:56 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 00:39 • Síðdegis: 12:46 í Reykjavík
Visit the English version

Flokkun:

Hugvísindi örnefni
Hugvísindi Málvísindi: íslensk
Hugvísindi Sagnfræði: Íslandssaga

Af hverju dregur Þjórsá nafn sitt?

Svavar Sigmundsson

Í Landnámabók er sagt frá því að Þórarinn Þorkelsson „kom skipi sínu í Þjórsárós ok hafði þjórshöfuð á stafni, ok er þar áin við kennd“ (Íslenzk fornrit I:370). Nafnið er samkvæmt þessu dregið af orðinu þjór ‚naut’.

Þórhallur Vilmundarson telur nafnið hinsvegar hafa verið *Þjótsá, samanber bæjarnafnið Þjótandi við ána, og eigi það við hávaðana í ánni ofan og neðan við Urriðafoss (Grímnir 3:137).



Urriðafoss í Þjórsá.

En áin gæti ef til vill dregið nafn sitt af svellbunkum sem komu í ána á vetrum við Urriðafoss, samanber indóevrópsku rótina *tēu- ‚bólgna‘ skylt fornensku þēor ‚kýli‘ og íslensku þjó.

Í Noregi er til örnefnið Tjora, dregið af norrænu þjórar (flt.), og á þar við hauga eða hóla. Örnefni með þessari rót eru nokkur til í Noregi og Svíþjóð (Inge Særheim í Namenwelten 2004: 321).

Frekari fróðleikur á Vísindavefnum:

Heimildir og mynd:

  • Ásgeir Blöndal Magnússon. Íslensk orðsifjabók. Rvk. 1989.
  • Inge Særheim. Our Oldest Settlement Names. Namenwelten. Orts- und Personennamen in historischer Sicht. Herausgegeben von Astrid van Nahl, Lennart Elmevik und Stefan Brink. Berlin 2004.
  • Íslendingabók. Landnámabók. Íslenzk fornrit I. Rvk. 1968.
  • Svavar Sigmundsson. Örnefni í Árnesþingi. Árnesingur II. 1992, bls. 131-132.
  • Þórhallur Vilmundarson. Grímnir. Rit um nafnfræði. 3. 1996.
  • Mynd: Mats: Íslandsmyndasafn © Mats Wibe Lund.

Höfundur

Svavar Sigmundsson

Svavar Sigmundsson

fyrrv. forstöðumaður Örnefnastofnunar

Útgáfudagur

23.11.2010

Spyrjandi

Kristín Eva Ólafsdóttir

Efnisorð

Tilvísun

Svavar Sigmundsson. „Af hverju dregur Þjórsá nafn sitt?“ Vísindavefurinn, 23. nóvember 2010. Sótt 24. apríl 2024. http://visindavefur.is/svar.php?id=57179.

Svavar Sigmundsson. (2010, 23. nóvember). Af hverju dregur Þjórsá nafn sitt? Vísindavefurinn. Sótt af http://visindavefur.is/svar.php?id=57179

Svavar Sigmundsson. „Af hverju dregur Þjórsá nafn sitt?“ Vísindavefurinn. 23. nóv. 2010. Vefsíða. 24. apr. 2024. <http://visindavefur.is/svar.php?id=57179>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki
Spyrja

Sendu inn spurningu LeiðbeiningarTil baka

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Senda grein til vinar

=

Af hverju dregur Þjórsá nafn sitt?
Í Landnámabók er sagt frá því að Þórarinn Þorkelsson „kom skipi sínu í Þjórsárós ok hafði þjórshöfuð á stafni, ok er þar áin við kennd“ (Íslenzk fornrit I:370). Nafnið er samkvæmt þessu dregið af orðinu þjór ‚naut’.

Þórhallur Vilmundarson telur nafnið hinsvegar hafa verið *Þjótsá, samanber bæjarnafnið Þjótandi við ána, og eigi það við hávaðana í ánni ofan og neðan við Urriðafoss (Grímnir 3:137).



Urriðafoss í Þjórsá.

En áin gæti ef til vill dregið nafn sitt af svellbunkum sem komu í ána á vetrum við Urriðafoss, samanber indóevrópsku rótina *tēu- ‚bólgna‘ skylt fornensku þēor ‚kýli‘ og íslensku þjó.

Í Noregi er til örnefnið Tjora, dregið af norrænu þjórar (flt.), og á þar við hauga eða hóla. Örnefni með þessari rót eru nokkur til í Noregi og Svíþjóð (Inge Særheim í Namenwelten 2004: 321).

Frekari fróðleikur á Vísindavefnum:

Heimildir og mynd:

  • Ásgeir Blöndal Magnússon. Íslensk orðsifjabók. Rvk. 1989.
  • Inge Særheim. Our Oldest Settlement Names. Namenwelten. Orts- und Personennamen in historischer Sicht. Herausgegeben von Astrid van Nahl, Lennart Elmevik und Stefan Brink. Berlin 2004.
  • Íslendingabók. Landnámabók. Íslenzk fornrit I. Rvk. 1968.
  • Svavar Sigmundsson. Örnefni í Árnesþingi. Árnesingur II. 1992, bls. 131-132.
  • Þórhallur Vilmundarson. Grímnir. Rit um nafnfræði. 3. 1996.
  • Mynd: Mats: Íslandsmyndasafn © Mats Wibe Lund.
...