Er hægt að búa til gler úr íslenskum fjörusandi og hvar er hægt að fá kalsín og natrín á Íslandi?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Er hægt að búa til gler úr íslenskum fjörusandi og hvar er hægt að fá kalsín og natrín á Íslandi?
Gler er undirkældur vökvi, nefnilega vökvi sem ekki nær að kristallast þótt hann kólni niður fyrir bræðslumark sitt. Þetta efnisform fæst með snöggkælingu á heitum fljótandi efnismassa. Náttúrlegt gler er til dæmis hrafntinna og basaltgler – efni sem myndu kristallast í granófýr/granít og grágrýti/gabbró ef þau kólnuðu niðri í jörðinni.

Sandur er meginuppistaðan í tilbúnu gleri en ekki er sama hvernig efnainnihald sandsins er. Íslenskur fjörusandur er að miklu leyti fínir molar úr basalti. Sandurinn hentar til framleiðslu basaltsglers en tilbúið basaltgler má nota til ýmissa hluta. Basaltgler hentar hins vegar ekki sem rúðugler eða glært gler – þetta sem við eigum venjulega við þegar talað er um gler – væntanlega meðal annars vegna þess hve dökkt það er. Rúðugler er bræddur kísill, SiO₂, með ýmsum íblöndunarefnum sem meðal annars lækka bræðslumark þess, en íslenski fjörusandurinn er ekkert sérlega kísilríkur.

Basaltgler er búið til í Steinullarverksmiðjunni á Sauðárkróki. Hún hóf starfsemi 1985 og, eins og segir á heimasíðu hennar, var við undirbúning verksmiðjunnar alltaf miðað við að notað yrði rafmagn til bræðslu hráefnanna til þess að nýta mætti svarta fjörusandinn við Sauðárkrók og vatnsafl íslensku fallvatnanna, en nær allar steinullarverksmiðjur nota kol sem orkugjafa og vinna hráefnið úr bergi.

Hér er spurt sérstaklega um kalsín og natrín þar sem nota má þessi efni sem íbótarefni til þess að lækka bræðslumark glers. Kalsín má til dæmis fá úr skeljasandi en natrín þyrfti sennilega að flytja inn þótt salt (NaCl) hafi að vísu verið unnið hér um aldir í litlum mæli úr sjó. Sementsverksmiðjan á Akranesi framleiddi sement með frumlegum og nýstárlegum hætti frá stofnun 1958 þar til framleiðslu var hætt árið 2012. Hráefni voru skeljasandur úr botni Faxaflóa (kalsín) og líparít úr Hvalfirði (kísill). Eftir að járnblendiverksmiðjan í Hvalfirði hóf göngu sína, var kísilryki úr hreinsitækjum verksmiðjunnar bætt í sementið sem þótti bæta gæði þess. Erlendis er sement unnið úr kalksteini og kvartsíti, sem er hreinna hráefni en hin íslensku.

Mynd:

• Djúpivogur - Höfnin - Munurinn á flóði og fjöru á ofurtungli. (Sótt 7. 2. 2013).

---

Hér er einnig svarað spurningunni:

Þar sem það er mjög mikið af sandi á Íslandi, af hverju hefur ekki þróast gleriðnaður á landinu þar sem mér skilst að sandur sé aðalinnihaldið í venjulegu gleri. Er „íslenskur“ sandur ekki nothæfur til glergerðar og ef svo er, af hverju ekki?

...