Hver er uppruni orðsins tíska og tengist það orðinu tíðarandi?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hver er uppruni orðsins tíska og tengist það orðinu tíðarandi?
Orðið tíska (í fornmálsorðabók Fritzners ritað tíðska) kemur þegar fyrir í fornu máli notað í merkingunni 'vani, venja'. Þekkt er tilsvar Atla Ásmundarsonar í Grettis sögu þegar Þorbjörn öxnamegin lagði til hans spjóti: „Þau tíðkast nú in breiðu spjótin“ (Ísl.fornr. VII:146). Þetta tilsvar er enn notað í málinu og hefur verið tekið upp í orðtaka- og málsháttasöfn. Annað dæmi mætti nefna úr Laxdælu (Ísl.fornr. V:145): „Í þann tíma var þat mikil tízka, at úti var salerni ok eigi allskammt frá bænum.“

Tíska er upphaflega sett saman af tíð og viðskeytinu -sk- eins og til dæmis níska af níð + -sk- og viska af vit + -sk-. Nú er það helst notað um vana eða venju sem er ríkjandi um lengri eða skemmri tíma í klæðaburði, snyrtingu, hárgreiðslu, húsbúnaði og öðru sem hver tekur upp eftir öðrum.

Elstu heimildir í ritmálssafni Orðabókar Háskólans um tísku eru frá miðri 17. öld og skrifaðar með -d-, en -ð- var ekki notað í prenti á þeim tíma:

lijka finst þad j norrænni tijdsku.
Ad tolla i tÿdskunni, og hafwa grasid i skónum.

Vissulega tengist tíska tíðarandanum. Tíðarandi er samsett orð þar sem fyrri liður er tíð og síðari liður –andi, það er átt er við hvernig vindurinn blæs á hverjum tíma.

Heimildir:

• Fritzner, Johan. Ordbog over Det gamle norske Sprog. Tredie Bind. R–ö. Kristiania: Den norske Forlagsforening 1896.
• Grettis saga Ásmundarsonar. Íslenzk fornrit . VII. bindi. Guðni Jónsson gaf út. Reykjavík: Hið íslenzka fornritafélag 1936.
• Laxdæla saga. Íslenzk fornrit. V. bindi. Einar Ól. Sveinsson gaf út. Reykjavík: Reykjavík: Hið íslenzka fornritafélag 1934.

Mynd:

• File:KOCIS Lie SangBong Catwalk Fashion Show London (7689308828).jpg - Wikimedia Commons. (Sótt 15.03.2016).

...