Hverjir eru helstu áhættuþættir kransæðastíflu og hver er dánartíðni sjúkdómsins?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hverjir eru helstu áhættuþættir kransæðastíflu og hver er dánartíðni sjúkdómsins?
Þrátt fyrir að mikið hafi áunnist í hinum betur megandi löndum herja hjarta- og æðasjúkdómar með vaxandi þunga á lönd sem raðast neðar á tekjulista heimsins, en í þeim löndum er sjúkdómsbyrðin nú þyngst. Í heiminum öllum valda hjarta- og æðasjúkdómar um 17,3 milljónum dauðsfalla á ári og er því spáð að sú tala muni ná 23,6 milljónum árið 2030.^[1][2] Um 80% af þessum dauðsföllum verða í þeim löndum heims sem njóta lágra eða miðlungstekna.^[3] Þótt dánartíðni úr kransæðasjúkdómi sé enn hlutfallslega hæst í hinum ríkari löndum; 16,3% af öllum dauðsföllum samanborði við 13,9% í löndum með miðlungstekjur og 8,4% í fátækustu löndunum, er mannfjöldinn þó langmestur í hinum tveimur tekjulægri hópum heimsbyggðarinnar og heildarfjöldi sjúkdómstilfella og dauðsfalla því mestur í þeim löndum.^[4]

Þó að nýgengi kransæðastíflu hafi lækkað um tæp 70% frá 1981 til 2006,og aldursstöðluð dánartíðni úr kransæðasjúkdómi hafi lækkað um 80% á sama tímabili, er kransæðastífla ennþá langalgengasta dánarorsök hér á landi,^[5] líkt og annars staðar á Vesturlöndum,^[6] þegar horft er til einstakra sjúkdóma. Nokkrir vel skilgreindir áhættuþættir skýra um 90% af öllum nýjum tilfellum af kransæðastíflu.^[7] Meirihluti þeirra stjórnast af lífsstíl og hegðun en rannsóknir síðustu ára hafa sýnt að mikill fjöldi erfðaþátta kemur einnig við sögu.^[8][9] Sterkustu áhættuþættirnir eru reykingar, hátt kólesteról í blóði og háþrýstingur, en einnig offita og sykursýki.

Nýlegar rannsóknir hafa sýnt að mikil fækkun dauðsfalla vegna kransæðastíflu á árabilinu 1981-2006 skýrðist að mestu leyti (73%) af hagstæðri þróun nokkurra helstu áhættuþátta, en samanlögð áhrif meðferðar við kransæðasjúkdómi skýrði fjórðung af fækkuninni.^[10] Stærstu jákvæðu áhrifavaldarnir reyndust vera 0,9 mmól/l lækkun á heildarkólesteróli vegna breytinga á mataræði síðustu áratugina (skýrði 32% af fækkuninni), fækkun þeirra sem reykja úr 47% í 23% á tímabilinu (skýrði 22% af fækkun dauðsfalla) og lækkun á slagbilsþrýstingi um 5,1 mmHg (skýrði 22% af fækkun dauðsfalla).^[11]

Áhættuþættir í örustum vexti voru hins vegar offita (sem skýrði 4% aukningu í fjölda dauðsfalla á tímabilinu) og sykursýki (sem skýrði 5% aukningu í dánartíðni á þessu tímabili og dró úr jákvæðum áhrifum annarra áhrifaþátta).^[12] Verði ekki brugðist skjótt við þessari neikvæðu þróun má búast við því að algengi kransæðastíflu og dauðsfalla vegna hennar muni aftur aukast á næstu áratugum. Vaxandi offituvandamál og sykursýki vega þar þyngst en einnig mun hækkandi hlutfall aldraðra hafa áhrif.^[13]

Tilvísanir:

1. ^ Ezzati M, Obermeyer Z, Tzoulaki I, Mayosi BM, Elliott P, Leon DA, Contributions of risk factors and medical care to cardiovascular mortality trends. Nat Rev Cardiol 2015;12:508-30.
2. ^ Laslett Lj, Alagona P, Jr., Clark Ba, 3rd, et al. The worldwide environment of cardiovascular disease: prevalence, diagnosis, therapy, and policy issues: a report from the American College of Cardiology. Journal of the American College of Cardiology 2012;60:S1-49.
3. ^ Laslett Lj, Alagona P, Jr., Clark Ba, 3rd, et al. The worldwide environment of cardiovascular disease: prevalence, diagnosis, therapy, and policy issues: a report from the American College of Cardiology. Journal of the American College of Cardiology 2012;60:S1-49.
4. ^ LaslettLj, Alagona P, Jr., Clark Ba, 3rd, et al. The worldwide environment of cardiovascular disease: prevalence, diagnosis, therapy, and policy issues: a report from the American College of Cardiology. Journal of the American College of Cardiology 2012;60:S1-49.
5. ^ Andersen K, Gudnason V. Langvinnir sjúkdómar: Heimsfaraldur 21. aldar. Chronic Noncommunable Dieseases: An Epidemic of the 21st Century. Læknablaðið. The Icleandic Medical Journal 2012;98:591-5.
6. ^ https://www.who.int/gho/mortality_burden_disease/causes_death_2008/en/. World HOTlcodiA.
7. ^ Yusuf S, Hawken S, Ounpuu S, et al. Effect of potentially modifiable risk factors associated with myocardial infarction in 52 countries (the INTERHEART study): case-control study. Lancet 2004;364:937-52.
8. ^ Holdt LM, Teupser D. From genotype to phenotype in human atherosclerosis – recenter findings. Current Opinion in Lipidology 2013;24:410-8
9. ^ Schunkert H, Konig IR, Kathiresan S, et al. Large scale association analysis identifies 13 new susceptibility loci for coronary artery disease. Nat Genet 2011;43:333-8.
10. ^ Aspelund T, Gudnason V, Magnusdottir BT, et al. Analysing the Large Decline in Coronary Heart Disease Mortality in the Icelandic Population Aged 25-74 between the Years 1981 and 2006. Plos One 2010;5.
11. ^ Aspelund T, Gudnason V, Magnusdottir BT, et al. Analysing the Large Decline in Coronary Heart Disease Mortality in the Icelandic Population Aged 25-74 between the Years 1981 and 2006. Plos One 2010;5.
12. ^ Aspelund T, Gudnason V, Magnusdottir BT, et al. Analysing the Large Decline in Coronary Heart Disease Mortality in the Icelandic Population Aged 25-74 between the Years 1981 and 2006. Plos One 2010;5.
13. ^ Thorolfsdottir RB, Aspelund T, Capewell S. Critchley J. Gudnason V. Andersen K. Population assessment of future trajectories in coronary heart disease mortality. PLoS One 2014;9:e85800.

Mynd:

• Conquering Cardiovascular Disease | National Heart, Lung, and Blood Institute (NHLBI). (Sótt 3.4.2019).

---

Þetta svar er fengið úr Kransæðabókinni í ritstjórn Guðmundar Þorgeirssonar og Tómasar Guðbjartssonar og birt með góðfúslegu leyfi. Textinn er lítillega aðlagaður Vísindavefnum.

Spurningu Lovísu er hér svarað að hluta.

...