Hvað er „að komast í hann krappan“?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað er „að komast í hann krappan“?
Í heild sinni hljóðaði spurningin svona:

"Að komast í hann krappan" þýðir að koma sér í vandræði. En hvaðan kemur þetta orðatiltak? Hvaða krappi er þetta sem við komum okkur í? Maður hefur heyrt "að komast í/stíga krappan dans" en það útskýrir tiltækið ekkert betur.

Lýsingarorðið krappur merkir ‘þröngur, knappur; erfiður viðfangs, hættulegur’. Kröpp bugða er hvöss beygja og krappur sjór er notað um brattar og þéttar bárur (ÍO 2002:813).

Orðatiltækið að komast í hann krappan merkir ‘lenda í erfiðleikum, lífsháska’. Það þekkist frá fyrri hluta 20. aldar. Afbrigðið komast í krappan dans er eldra. Elsta dæmi í Ritmálssafni Orðabókar Háskólans er úr orðtakasafni Guðmundar Jónssonar, Safn af íslenzkum orðskviðum ... samanlesið og í stafrofsröð sett af Guðmundi Jónssyni, sem gefið var út 1830.

Í þjóðsögum Jóns Árnasonar er dæmi um viðureign Þorleifs nokkurs við drauga og segir að hann hafi þá stundum komist í krappan dans. Jón G. Friðjónsson telur í Mergi málsins (2006:500) að krappur líkingin í þessum dæmum sé sótt til ‘brattra/mikilla aldna’. Sigla krappan sjó ‘vera í erfiðleikum’ og sigla krappa báru í sömu merkingu lýsa sjólagi, öldurnar eru brattar og þéttar og líkingin sótt þangað.

Heimildir:

• Íslensk orðabók. 2002. I–II. Ritstjóri Mörður Árnason. Edda: Reykjavík.
• Jón G. Friðjónsson. 2006. Mergur málsins. Íslensk orðatiltæki. Uppruni, saga og notkun. Mál og menning: Reykjavík.
• Ritmálssafn Orðabókar Háskólans.

Mynd:

• Wikimedia Commons. A storm, with an anchored ship in distress off rocky coast RMG PW5904. (Sótt 13.6.2019).

...