Senda inn spurningu
Sólin Sólin Rís 05:40 • sest 21:16 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 15:13 • Sest 05:59 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 03:57 • Síðdegis: 16:31 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 10:23 • Síðdegis: 22:34 í Reykjavík
Visit the English version
Árnastofnun - mynd í *Árnarstofnun

Flokkun:

Hugvísindi Málvísindi: íslensk

Hvaða vífilengjur eru þetta?

Guðrún Kvaran

Upprunalega spurningin var:

Hvað þýðir orðið vífilengjur og hvaðan kemur það? Veit hvenær það er notað en hef áhuga á að vita hitt.

Orðið vífilengjur (kvk.ft.) merkir ‘undanbrögð, fyrirsláttur’ og þekkist í málinu frá 16. öld. Elsta dæmi í Ritmálssafni Orðabókar Háskólans er úr biblíuþýðingu Guðbrands Þorlákssonar biskups sem kom út 1584. Þar stendur í Síraksbók:

ef hann hefur i Borgun geingit / og hefur Viuileingiur i framme.

Uppruni orðsins er umdeildur. Danski fræðimaðurinn Christian Westergaard-Nielsen, sem skrifaði um erlend tökuorð í íslensku, gat sér þess til að orðið væri komið úr hollensku weveling, wevelijn, eða lágþýsku weveline ‘þverband eða stig í skipsvanti’ en með vantur er átt við siglustög.

Uppruni orðsins vífilengjur er umdeildur. Ein kenning er sú að það komi úr hollensku weveling, wevelijn, eða lágþýsku weveline ‘þverband eða stig í skipsvanti’ en með vantur er átt við siglustög.

Ásgeir Blöndal Magnússon taldi þessa skýringu vafasama vegna þess að engar minjar séu í íslensku um merkingu erlendu orðanna og engin dæmi um íslensku merkinguna í þeim erlendu. Hann taldi hugsanlegt að tengja vífilengjur við orðið veiflur í merkingunni ‘vífilengjur’ og þá einnig sagnirnar veifla ‘sveifla ótt og títt’ og vífla ‘rugla, flækja’.

Myndun orðsins sé þó óljós og erfitt að skera úr um hvort síðari liður sé -lengjur eða -engjur. Ásgeir hallast þó fremur að -engjur og tengslum við sögnina að engjast (1989:1132). Sem sagt, allt óljóst.

Mynd:

Höfundur

Guðrún Kvaran

Guðrún Kvaran

prófessor

Útgáfudagur

23.9.2020

Spyrjandi

Guðrún Halla Jónsdóttir

Efnisorð

Tilvísun

Guðrún Kvaran. „Hvaða vífilengjur eru þetta?“ Vísindavefurinn, 23. september 2020. Sótt 19. apríl 2024. http://visindavefur.is/svar.php?id=79116.

Guðrún Kvaran. (2020, 23. september). Hvaða vífilengjur eru þetta? Vísindavefurinn. Sótt af http://visindavefur.is/svar.php?id=79116

Guðrún Kvaran. „Hvaða vífilengjur eru þetta?“ Vísindavefurinn. 23. sep. 2020. Vefsíða. 19. apr. 2024. <http://visindavefur.is/svar.php?id=79116>.

Chicago | APA | MLA

Tengd svör

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki
Spyrja

Sendu inn spurningu LeiðbeiningarTil baka

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Senda grein til vinar

=

Hvaða vífilengjur eru þetta?
Upprunalega spurningin var:

Hvað þýðir orðið vífilengjur og hvaðan kemur það? Veit hvenær það er notað en hef áhuga á að vita hitt.

Orðið vífilengjur (kvk.ft.) merkir ‘undanbrögð, fyrirsláttur’ og þekkist í málinu frá 16. öld. Elsta dæmi í Ritmálssafni Orðabókar Háskólans er úr biblíuþýðingu Guðbrands Þorlákssonar biskups sem kom út 1584. Þar stendur í Síraksbók:

ef hann hefur i Borgun geingit / og hefur Viuileingiur i framme.

Uppruni orðsins er umdeildur. Danski fræðimaðurinn Christian Westergaard-Nielsen, sem skrifaði um erlend tökuorð í íslensku, gat sér þess til að orðið væri komið úr hollensku weveling, wevelijn, eða lágþýsku weveline ‘þverband eða stig í skipsvanti’ en með vantur er átt við siglustög.

Uppruni orðsins vífilengjur er umdeildur. Ein kenning er sú að það komi úr hollensku weveling, wevelijn, eða lágþýsku weveline ‘þverband eða stig í skipsvanti’ en með vantur er átt við siglustög.

Ásgeir Blöndal Magnússon taldi þessa skýringu vafasama vegna þess að engar minjar séu í íslensku um merkingu erlendu orðanna og engin dæmi um íslensku merkinguna í þeim erlendu. Hann taldi hugsanlegt að tengja vífilengjur við orðið veiflur í merkingunni ‘vífilengjur’ og þá einnig sagnirnar veifla ‘sveifla ótt og títt’ og vífla ‘rugla, flækja’.

Myndun orðsins sé þó óljós og erfitt að skera úr um hvort síðari liður sé -lengjur eða -engjur. Ásgeir hallast þó fremur að -engjur og tengslum við sögnina að engjast (1989:1132). Sem sagt, allt óljóst.

Mynd: