Senda inn spurningu
Sólin Sólin Rís 05:15 • sest 21:38 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 01:18 • Sest 04:30 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 07:36 • Síðdegis: 19:53 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 01:39 • Síðdegis: 13:42 í Reykjavík
Visit the English version

Flokkun:

Náttúruvísindi og verkfræði Eðlisfræði: í daglegu lífi

Hver fann upp litina?

JGÞ

Litirnir eru ekki uppfinning í sama skilningi og saumavélin eða ljósaperan. Eins og segir í svari við spurningunni Hvað eru litir? verða litirnir til í "samspili milli tíðnidreifingar í ljósinu kringum okkur og sjónskynjunarinnar sem fer fram bæði í auga, sjóntaug og heila."

Sólarljósið er í raun hvítt ljós sem er blanda af öllum litum. Litirnir eru óendanlega margir en við mennirnir greinum líklega á milli einnar til 10 milljóna lita.

Fyrirbærin í kringum okkur, eins og grasið, borðið í skólastofunni og blýanturinn, fá liti sína þegar sólarljósið eða önnur birta fellur á þá. Þá drekka þeir hluta af ljósinu í sig en endurkasta hinu. Það er endurkastið sem ræður litnum á hlutnum. Hægt er að lesa meira um þetta, til dæmis í svari við spurningunni Hvers vegna er sólin gul og grasið grænt?



Það er endurkast ljóssins sem ræður því hvaða litur er á þessum blómum.

Hitt er annað mál að menn hafa lengi notað liti til að gera myndir. Það er ómögulegt að nefna einhvern einn til sögunnar sem "fann upp litina". Þar koma margir við sögu og erfitt er að halda því fram að litirnir séu uppfinning, þó að við hugsum um þá í þessum skilningi - það er að segja sem tæki fyrir mennina til að búa til myndir. Við vitum til dæmis voða lítið um það hverjir máluðu svonefnd hellamálverk á fornsteinöld, en til þess þurfti einhvers konar liti. Um hellamálverkin má lesa í svari við spurningunni Hvert er elsta málverk sem vitað er um og er ennþá til í heiminum, og hve gamalt er það?

Mynd: GNOME. Sótt 7. 4. 2008.

Þetta svar er í flokknum "bekkirnir spyrja" þar sem starfsfólk vefsins svarar spurningum frá grunnskólabekk í kennslustund, samkvæmt samningi. Lögð er áhersla á skjót svör, stutt og aðgengileg. Oft er byggt á öðrum svörum sem kunna að nýtast almennum lesendum betur.

Höfundur

Jón Gunnar Þorsteinsson

JGÞ

bókmenntafræðingur og ritstjóri Vísindavefsins

Útgáfudagur

4.4.2008

Spyrjandi

Guðmundur Karel Haraldsson, f. 1997

Efnisorð

Tilvísun

JGÞ. „Hver fann upp litina?“ Vísindavefurinn, 4. apríl 2008. Sótt 26. apríl 2024. http://visindavefur.is/svar.php?id=7310.

JGÞ. (2008, 4. apríl). Hver fann upp litina? Vísindavefurinn. Sótt af http://visindavefur.is/svar.php?id=7310

JGÞ. „Hver fann upp litina?“ Vísindavefurinn. 4. apr. 2008. Vefsíða. 26. apr. 2024. <http://visindavefur.is/svar.php?id=7310>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki
Spyrja

Sendu inn spurningu LeiðbeiningarTil baka

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Senda grein til vinar

=

Hver fann upp litina?
Litirnir eru ekki uppfinning í sama skilningi og saumavélin eða ljósaperan. Eins og segir í svari við spurningunni Hvað eru litir? verða litirnir til í "samspili milli tíðnidreifingar í ljósinu kringum okkur og sjónskynjunarinnar sem fer fram bæði í auga, sjóntaug og heila."

Sólarljósið er í raun hvítt ljós sem er blanda af öllum litum. Litirnir eru óendanlega margir en við mennirnir greinum líklega á milli einnar til 10 milljóna lita.

Fyrirbærin í kringum okkur, eins og grasið, borðið í skólastofunni og blýanturinn, fá liti sína þegar sólarljósið eða önnur birta fellur á þá. Þá drekka þeir hluta af ljósinu í sig en endurkasta hinu. Það er endurkastið sem ræður litnum á hlutnum. Hægt er að lesa meira um þetta, til dæmis í svari við spurningunni Hvers vegna er sólin gul og grasið grænt?



Það er endurkast ljóssins sem ræður því hvaða litur er á þessum blómum.

Hitt er annað mál að menn hafa lengi notað liti til að gera myndir. Það er ómögulegt að nefna einhvern einn til sögunnar sem "fann upp litina". Þar koma margir við sögu og erfitt er að halda því fram að litirnir séu uppfinning, þó að við hugsum um þá í þessum skilningi - það er að segja sem tæki fyrir mennina til að búa til myndir. Við vitum til dæmis voða lítið um það hverjir máluðu svonefnd hellamálverk á fornsteinöld, en til þess þurfti einhvers konar liti. Um hellamálverkin má lesa í svari við spurningunni Hvert er elsta málverk sem vitað er um og er ennþá til í heiminum, og hve gamalt er það?

Mynd: GNOME. Sótt 7. 4. 2008.

Þetta svar er í flokknum "bekkirnir spyrja" þar sem starfsfólk vefsins svarar spurningum frá grunnskólabekk í kennslustund, samkvæmt samningi. Lögð er áhersla á skjót svör, stutt og aðgengileg. Oft er byggt á öðrum svörum sem kunna að nýtast almennum lesendum betur....