Ég er að læra um einhljóð og tvíhljóð og velti fyrir mér hvort é sé?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Ég er að læra um einhljóð og tvíhljóð og velti fyrir mér hvort é sé?
Í fornu máli var eingöngu lengdarmunur á e [e] og é [eː] – broddurinn yfir é táknaði lengd. Á 13. öld þróaðist é yfir í tvíhljóð, [ie] (sjá Stefán Karlsson 2000:24). Síðan breyttist hljóðgildi fyrri hlutans og í nútímamáli stendur bókstafurinn é langoftast hvorki fyrir einhljóð né tvíhljóð, heldur samband tveggja hljóða, önghljóðsins (eða nálgunarhljóðsins) j [j] og sérhljóðsins e [ɛ]. Björn Guðfinnsson (1946:67) taldi þó að „á ákveðnum hljóðsvæðum“ væri stundum um tvíhljóð að ræða, [ɪɛ].

Magnús Pétursson, sem manna mest hefur rannsakað hljóðfræði íslensks nútímamáls, segir í hljóðfræðikennslubók sinni (1976:44): „Hljóð það, sem stafsett er é, verður skoðað sem j+e og kemur því ekki til álita sem tvíhljóð“. Í nýrri bókum um íslenska hljóðfræði er hvergi gert ráð fyrir é sem tvíhljóði (sjá til dæmis Kristján Árnason 2005:145, 338 og víðar).

Það er því óhætt að fullyrða að í öllum venjulegum framburði íslensks nútímamáls sé é samband tveggja hljóða, samhljóðs og sérhljóðs, en hvorki einhljóð né tvíhljóð. Það er hljóðritað [jɛ].

Heimildir:

• Björn Guðfinnsson. 1946. Mállýzkur I. Reykjavík: Ísafoldarprentsmiðja H.F.
• Kristján Árnason. 2005. Hljóð. Íslensk tunga I. Reykjavík: Almenna bókafélagið.
• Magnús Pétursson. 1976. Drög að almennri og íslenskri hljóðfræði. Ritröð Kennaraháskóla Íslands og Iðunnar, I. Reykjavík: Iðunn.
• Stefán Karlsson. 2000. Tungan. Í: Stafkrókar, bls. 19-75. Reykjavík: Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi.

Mynd:

• Book - Wikipedia. Myndrétthafi er Johannes Jansson. Myndin er birt undir Creative Commons-leyfi. (Sótt 14.03.2017).

Spurningin í heild sinni hljóðaði svo:

Ég er að læra um einhljóð og tvíhljóð í íslensku og velti fyrir mér hvort é sé tvíhljóð eða einhljóð?

...