Senda inn spurningu
Sólin Sólin Rís 05:02 • sest 21:51 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 00:00 • Sest 00:00 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 10:38 • Síðdegis: 23:15 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 04:35 • Síðdegis: 16:37 í Reykjavík
Visit the English version
Árnastofnun - mynd í *Árnarstofnun

Flokkun:

Hugvísindi Málvísindi: íslensk

Hvaðan er upprunnið ‘að skoða eitthvað út í ystu æsar’ og hver er merkingin á bak við ‘æsar’?

Guðrún Kvaran

Kvenkynsorðið æs merkir ‘kantur, brún, jaðar (einkum á skinni)’ en einnig ‘rifa eða gat til að draga eitthvað í gegnum’. Fleirtalan er ýmist æsar eða æsir. Það er fyrra merkingarsviðið sem kemur fram í orðasambandinu ‘út í ystu æsar’ og er fleirtalan þar oftast með -ar. Merking þess er 'algerlega' eða 'til fulls'.

Hugmyndin á bak við máltækið er að öllum líkindum fengin frá verkun skinna. Mikilvægt var að nýta skinnin vel og því nauðsynlegt að verka þau alveg út á jaðar, eða æsar, þannig að skinnið yrði jafnt að þykkt og auðvelt yrði að sníða það og sauma úr því.


Hér má sjá skinn verkað.

Dæmi um yfirfærða merkingu eru til alla vega frá því um miðja 19. öld. Þá er til dæmis farið að skoða e-ð út í æsar, vita e-ð út í æsar, nota e-ð út í ystu æsar, rekja e-ð út í æsar og algengt var að segja að e-ð tæki út fyrir allar æsar.

Mynd: Okmainregion.net

Höfundur

Guðrún Kvaran

Guðrún Kvaran

prófessor

Útgáfudagur

4.8.2006

Spyrjandi

Ásmundur Vilhelmsson

Efnisorð

Tilvísun

Guðrún Kvaran. „Hvaðan er upprunnið ‘að skoða eitthvað út í ystu æsar’ og hver er merkingin á bak við ‘æsar’?“ Vísindavefurinn, 4. ágúst 2006. Sótt 30. apríl 2024. http://visindavefur.is/svar.php?id=6109.

Guðrún Kvaran. (2006, 4. ágúst). Hvaðan er upprunnið ‘að skoða eitthvað út í ystu æsar’ og hver er merkingin á bak við ‘æsar’? Vísindavefurinn. Sótt af http://visindavefur.is/svar.php?id=6109

Guðrún Kvaran. „Hvaðan er upprunnið ‘að skoða eitthvað út í ystu æsar’ og hver er merkingin á bak við ‘æsar’?“ Vísindavefurinn. 4. ágú. 2006. Vefsíða. 30. apr. 2024. <http://visindavefur.is/svar.php?id=6109>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki
Spyrja

Sendu inn spurningu LeiðbeiningarTil baka

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Senda grein til vinar

=

Hvaðan er upprunnið ‘að skoða eitthvað út í ystu æsar’ og hver er merkingin á bak við ‘æsar’?
Kvenkynsorðið æs merkir ‘kantur, brún, jaðar (einkum á skinni)’ en einnig ‘rifa eða gat til að draga eitthvað í gegnum’. Fleirtalan er ýmist æsar eða æsir. Það er fyrra merkingarsviðið sem kemur fram í orðasambandinu ‘út í ystu æsar’ og er fleirtalan þar oftast með -ar. Merking þess er 'algerlega' eða 'til fulls'.

Hugmyndin á bak við máltækið er að öllum líkindum fengin frá verkun skinna. Mikilvægt var að nýta skinnin vel og því nauðsynlegt að verka þau alveg út á jaðar, eða æsar, þannig að skinnið yrði jafnt að þykkt og auðvelt yrði að sníða það og sauma úr því.


Hér má sjá skinn verkað.

Dæmi um yfirfærða merkingu eru til alla vega frá því um miðja 19. öld. Þá er til dæmis farið að skoða e-ð út í æsar, vita e-ð út í æsar, nota e-ð út í ystu æsar, rekja e-ð út í æsar og algengt var að segja að e-ð tæki út fyrir allar æsar.

Mynd: Okmainregion.net...