Hvers konar rithöfundur var Svava Jakobsdóttir og hver eru helstu höfundareinkenni hennar?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvers konar rithöfundur var Svava Jakobsdóttir og hver eru helstu höfundareinkenni hennar?
Í byrjun maí 1968 stóðu Menningar- og friðarsamtök íslenskra kvenna fyrir kynningu á nýlegum skáldverkum eftir sex íslenska höfunda. Slíkir viðburðir voru ekki nýir af nálinni en að þessu sinni vakti athygli að allir rithöfundarnir voru konur. Ein þeirra kvenna sem stigu á stokk á kynningunni var Svava Jakobsdóttir (1930-2004). Hún var þekkt fyrir smásögur sínar sem birtust í tímaritum og smásagnasöfnunum 12 konur (1965) og Veizla undir grjótvegg (1967) en í þetta skiptið las hún upp úr skáldsögu sem hún vann að og kom út ári síðar: Leigjandanum. Í sögum sínum fjallar Svava gjarnan um hversdagslíf fólks í Reykjavík, nýrri borg í örum vexti þar sem sífellt fleiri hús voru byggð, bílar keyrðir og hlutir keyptir. Þar er áhersla lögð á konur, þroskasögur þeirra og heftandi áhrif kynhlutverka en einnig á neyslusamfélag, efnishyggju og firringu - fólk sem skortir raunveruleg tengsl við umhverfi sitt og fólkið í kringum sig. Hlutgerving kvenna er oft í brennidepli, þær hafa lítið vald og helsta hlutverk þeirra er að þjóna fjölskyldu sinni og kröfum neyslusamfélagsins. Þær eru líka almennt nafnlausar sem undirstrikar að litið er á þær sem konur fremur en einstaklinga.

Eitt helsta höfundareinkenni Svövu er enn fremur tiltekið myndmál og frásagnarháttur; hvernig hún notar fantasíu, tákn og myndhverfingar til að tjá óhlutbundinn veruleika, svo sem tilfinningar og hugmyndir. Í smásögunni „Sögu handa börnum“ fórnar kona sér til dæmis fyrir börn sín, eiginmann og heimili. Sú fórn felst ekki bara í að elda mat, skeina og þrífa heldur er hún bókstafleg; konan leyfir börnunum að opna á sér höfuðkúpuna með sög, fjarlægja heilann og setja hann í glerkrukku. Hún lætur líka lækni skera úr sér hjartað svo hún geti fært börnunum það. Í Leigjandanum flytur ókunnugur maður inn í hús ungra hjóna og verður þar táknmynd valds og valdbeitingar, til dæmis feðraveldis, nýlendustefnu eða hernaðar. Í lok bókar renna síðan líkamar hans og eiginmannsins Péturs saman í óhugnanlegri og óræðri senu þar sem konan er fullkomlega vanmáttug gagnvart aðstæðunum. Svava skapar þannig hversdagslegan hrylling með því að setja á svið algengar myndhverfingar og orðatiltæki, ekki í fjarlægum furðuheimi heldur í íslenskum veruleika.

Skáldverk Svövu blésu konum baráttuanda í brjóst og voru mikilvæg fyrir kvennahreyfinguna, þá og jafnvel enn. 2005 var leikritið Eldhús eftir máli eftir Völu Þórsdóttur (f. 1968) sett á svið en það byggir á fimm af smásögum Svövu. Þórhildur Ólafsdóttir skrifaði dóm um leikritið og sagðist óska þess að sögurnar væru ekki svona kunnuglegar - þær væru „nefnilega hvassar ádeilur á samfélagsmunstur sem okkur gengur illa að brjótast út úr og vinna á“ (112).

Mynd:

• Svava Jakobsdóttir (1930–2004), rithöfundur og alþingiskona - Kvennasögusafn. (Sótt 18.11.2022). Myndin er birt með góðfúslegu leyfi Kvennasögusafns Íslands.

...