Sólin Sólin Rís 05:40 • sest 21:16 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 15:13 • Sest 05:59 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 03:57 • Síðdegis: 16:31 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 10:23 • Síðdegis: 22:34 í Reykjavík

Borða dýrin?

Þorsteinn Vilhjálmsson



Samkvæmt hefðbundinni málnotkun og máltilfinningu borðar maðurinn en önnur dýr éta. Misskilningur á þessu hefur oft komið fram í spurningum til okkar og virðist vera að færast í vöxt. Því viljum við minna sérstaklega á þetta hér. Það er einungis maðurinn sem borðar, samkvæmt máltilfinningu okkar. Þó má að sjálfsögðu tala um að menn "éti" ef við viljum ná fram sérstökum blæbrigðum sem fylgja því orðavali.

Sögnin "að borða" er að sjálfsögðu dregin af því að við sitjum yfirleitt við borð þegar við snæðum og síðan færist orðið yfir á allt fæðunám okkar. Sambærileg orð eru yfirleitt ekki til í öðrum málum svo að okkur sé kunnugt, utan hvað það vottar fyrir svipaðri merkingu í enska orðinu board. -- Dýrin sitja venjulega ekki við borð þegar þau taka til sín fæðuna og því má segja að munurinn blasi við í orðinu sjálfu. Það virðist því vera tilgangslaus og vanhugsuð markleysa að tala um að dýr "borði".

Í ýmsum öðrum málum en íslensku eru einnig höfð önnur orð um fæðunám dýra en manna, samanber til dæmis dönsku "spise/æde" og þýsku "essen/fressen". Í ensku er þessi greinarmunur hins vegar ekki gerður; þar nota menn sögnina "eat" bæði um menn og önnur dýr eins og kunnugt er.

Þess má einnig geta að í hátíðlegu máli er til sögnin að eta sem er hægt að hafa um menn í kurteislegu máli, að minnsta kosti í þeim beygingarmyndum þar sem munurinn á "eta" og "éta" er sýnilegur. Löng hefð er fyrir því að nota sögnina 'að eta' í íslensku biblíumáli. Til dæmis kemur hún 677 sinnum fyrir í biblíuútgáfunni frá 1981 en 'borða' kemur þar aðeins fyrir tvisvar.

Höfundur þakkar Guðrúnu Kvaran yfirlestur og gagnlegar athugasemdir.



Mynd: HB

Höfundur

Þorsteinn Vilhjálmsson

prófessor emeritus, ritstjóri Vísindavefsins 2000-2010 og ritstjóri Evrópuvefsins 2011

Útgáfudagur

7.3.2002

Spyrjandi

Ritstjórn

Tilvísun

Þorsteinn Vilhjálmsson. „Borða dýrin?“ Vísindavefurinn, 7. mars 2002. Sótt 19. apríl 2024. http://visindavefur.is/svar.php?id=2163.

Þorsteinn Vilhjálmsson. (2002, 7. mars). Borða dýrin? Vísindavefurinn. Sótt af http://visindavefur.is/svar.php?id=2163

Þorsteinn Vilhjálmsson. „Borða dýrin?“ Vísindavefurinn. 7. mar. 2002. Vefsíða. 19. apr. 2024. <http://visindavefur.is/svar.php?id=2163>.

Chicago | APA | MLA

Spyrja

Sendu inn spurningu LeiðbeiningarTil baka

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Senda grein til vinar

=

Borða dýrin?


Samkvæmt hefðbundinni málnotkun og máltilfinningu borðar maðurinn en önnur dýr éta. Misskilningur á þessu hefur oft komið fram í spurningum til okkar og virðist vera að færast í vöxt. Því viljum við minna sérstaklega á þetta hér. Það er einungis maðurinn sem borðar, samkvæmt máltilfinningu okkar. Þó má að sjálfsögðu tala um að menn "éti" ef við viljum ná fram sérstökum blæbrigðum sem fylgja því orðavali.

Sögnin "að borða" er að sjálfsögðu dregin af því að við sitjum yfirleitt við borð þegar við snæðum og síðan færist orðið yfir á allt fæðunám okkar. Sambærileg orð eru yfirleitt ekki til í öðrum málum svo að okkur sé kunnugt, utan hvað það vottar fyrir svipaðri merkingu í enska orðinu board. -- Dýrin sitja venjulega ekki við borð þegar þau taka til sín fæðuna og því má segja að munurinn blasi við í orðinu sjálfu. Það virðist því vera tilgangslaus og vanhugsuð markleysa að tala um að dýr "borði".

Í ýmsum öðrum málum en íslensku eru einnig höfð önnur orð um fæðunám dýra en manna, samanber til dæmis dönsku "spise/æde" og þýsku "essen/fressen". Í ensku er þessi greinarmunur hins vegar ekki gerður; þar nota menn sögnina "eat" bæði um menn og önnur dýr eins og kunnugt er.

Þess má einnig geta að í hátíðlegu máli er til sögnin að eta sem er hægt að hafa um menn í kurteislegu máli, að minnsta kosti í þeim beygingarmyndum þar sem munurinn á "eta" og "éta" er sýnilegur. Löng hefð er fyrir því að nota sögnina 'að eta' í íslensku biblíumáli. Til dæmis kemur hún 677 sinnum fyrir í biblíuútgáfunni frá 1981 en 'borða' kemur þar aðeins fyrir tvisvar.

Höfundur þakkar Guðrúnu Kvaran yfirlestur og gagnlegar athugasemdir.



Mynd: HB...