Senda inn spurningu
Sólin Sólin Rís 10:47 • sest 15:46 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 20:25 • Sest 15:29 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 09:26 • Síðdegis: 21:53 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 03:05 • Síðdegis: 15:48 í Reykjavík
Visit the English version

Flokkun:

Náttúruvísindi og verkfræði Lífvísindi: dýrafræði

Af hverju eru sumir svanir hvítir en aðrir svartir?

Arnþór Garðarsson (1938-2021)

Svartur litur á svönum, sem og öðrum fuglum og spendýrum, stafar af litarefninu melanín í fjöðrunum. Alhvítir svanir eru án þessa litarefnis í fiðrinu.

Svanir teljast til andaættarinnar, en til andfugla teljast kringum 150 tegundir sem eru flestar dökkar yfirlitum. Alls eru þekktar 6 tegundir núlifandi svana, 4 þeirra á Norðurhveli og 2 á Suðurhveli. Allar eru þær gráleitar á fyrsta ári en liturinn skerpist eftir það. Norðlægu tegundirnar fjórar verða allar alhvítar á fiður eftir að eins árs aldri er náð. Í sunnanverðri Suður-Ameríku er svanstegund sem er svört um höfuð og háls en hvít að öðru leyti. Í Ástralíu er svanstegund sem er svört að lit á hausi, háls og bol, en vængirnir eru þó hvítir. Engir svanir eru alsvartir.

Hægt er að hugsa sér að allar svanategundir séu komnar af hvítum svönum og einnig að grár litur unganna gefi vísbendingu um fyrri forvera. Hvíti liturinn á norðlægum svönum gæti verið notaður sem felulitur á veturna en tæplega á öðrum árstímum. Á sumrin er sennilega engin sérstök ástæða fyrir svani að líkjast bakgrunninum og þess vegna er hægt að vera litlaus (hvítur) og spara þannig þá orku sem ella færi í að framleiða felulit. Jafnframt nýtist hvíti liturinn til þess að gera svaninn áberandi og ef til vill ógnvekjandi í augum keppinauta og rándýra.

Sennilega eru bæði svarthálsasvanurinn í Suðurameríku og svartsvanurinn í Ástralíu komnir af hvítum svanategundum. Þessar tvær tegundir halda sig að mestu á stöðum þar sem ekki er ís eða snjór og græða því ekkert á að nota hvítt sem felulit. Svarti liturinn myndar þá andstæðu við hvítt og gæti nýst til þess að gera fuglinn enn meira áberandi í ýmsu auglýsingaratferli, hvort sem það beinist að mökum, keppinautum eða rándýrum. Fremur auðvelt virðist vera að kanna, bæði með beinum samanburði og tilraunum, gildi svarta og svarthvíta fiðursins fyrir svani, en það hefur mér vitanlega ekki verið gert.

Höfundur

Arnþór Garðarsson (1938-2021)

prófessor í líffræði við HÍ

Útgáfudagur

29.2.2000

Spyrjandi

Vignir Már Lýðsson

Efnisorð

Tilvísun

Arnþór Garðarsson (1938-2021). „Af hverju eru sumir svanir hvítir en aðrir svartir?“ Vísindavefurinn, 29. febrúar 2000. Sótt 2. desember 2023. http://visindavefur.is/svar.php?id=158.

Arnþór Garðarsson (1938-2021). (2000, 29. febrúar). Af hverju eru sumir svanir hvítir en aðrir svartir? Vísindavefurinn. Sótt af http://visindavefur.is/svar.php?id=158

Arnþór Garðarsson (1938-2021). „Af hverju eru sumir svanir hvítir en aðrir svartir?“ Vísindavefurinn. 29. feb. 2000. Vefsíða. 2. des. 2023. <http://visindavefur.is/svar.php?id=158>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki
Spyrja

Sendu inn spurningu LeiðbeiningarTil baka

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Senda grein til vinar

=

Af hverju eru sumir svanir hvítir en aðrir svartir?
Svartur litur á svönum, sem og öðrum fuglum og spendýrum, stafar af litarefninu melanín í fjöðrunum. Alhvítir svanir eru án þessa litarefnis í fiðrinu.

Svanir teljast til andaættarinnar, en til andfugla teljast kringum 150 tegundir sem eru flestar dökkar yfirlitum. Alls eru þekktar 6 tegundir núlifandi svana, 4 þeirra á Norðurhveli og 2 á Suðurhveli. Allar eru þær gráleitar á fyrsta ári en liturinn skerpist eftir það. Norðlægu tegundirnar fjórar verða allar alhvítar á fiður eftir að eins árs aldri er náð. Í sunnanverðri Suður-Ameríku er svanstegund sem er svört um höfuð og háls en hvít að öðru leyti. Í Ástralíu er svanstegund sem er svört að lit á hausi, háls og bol, en vængirnir eru þó hvítir. Engir svanir eru alsvartir.

Hægt er að hugsa sér að allar svanategundir séu komnar af hvítum svönum og einnig að grár litur unganna gefi vísbendingu um fyrri forvera. Hvíti liturinn á norðlægum svönum gæti verið notaður sem felulitur á veturna en tæplega á öðrum árstímum. Á sumrin er sennilega engin sérstök ástæða fyrir svani að líkjast bakgrunninum og þess vegna er hægt að vera litlaus (hvítur) og spara þannig þá orku sem ella færi í að framleiða felulit. Jafnframt nýtist hvíti liturinn til þess að gera svaninn áberandi og ef til vill ógnvekjandi í augum keppinauta og rándýra.

Sennilega eru bæði svarthálsasvanurinn í Suðurameríku og svartsvanurinn í Ástralíu komnir af hvítum svanategundum. Þessar tvær tegundir halda sig að mestu á stöðum þar sem ekki er ís eða snjór og græða því ekkert á að nota hvítt sem felulit. Svarti liturinn myndar þá andstæðu við hvítt og gæti nýst til þess að gera fuglinn enn meira áberandi í ýmsu auglýsingaratferli, hvort sem það beinist að mökum, keppinautum eða rándýrum. Fremur auðvelt virðist vera að kanna, bæði með beinum samanburði og tilraunum, gildi svarta og svarthvíta fiðursins fyrir svani, en það hefur mér vitanlega ekki verið gert....