Sólin Sólin Rís 11:13 • sest 15:31 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 13:20 • Sest 09:25 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 04:21 • Síðdegis: 16:45 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 10:42 • Síðdegis: 22:57 í Reykjavík
Sólin Sólin Rís 11:13 • sest 15:31 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 13:20 • Sest 09:25 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 04:21 • Síðdegis: 16:45 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 10:42 • Síðdegis: 22:57 í Reykjavík
LeiðbeiningarTil baka

Sendu inn spurningu

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Hvaðan eru nafnorðin „herbergi” og „stígvél” komin?

Guðrún Kvaran

Árnastofnun - mynd í *Árnarstofnun
Orðið herbergi kemur fyrir í fornu máli í merkingunni 'íbúðarhús, gististaður'. Það er síðar einnig notað um 'vistarveru'. Orðið er til í nágrannamálunum, nýnorsku herbyrgi, sænsku härberge, dönsku herberg(e), í merkingunni 'gististaður, húsaskjól'. Það er talið tökuorð úr miðlágþýsku herberge 'gistihús', sbr. háþýsku Herberge í sömu merkingu. Að baki þýska orðinu liggja nafnorðið Heer 'her' og sögnin bergen 'bjarga'. Upprunaleg merking orðsins er því 'vistarvera, skýli, hernum til bjargar'.

Orðið stígvél, sem dæmi eru um frá 16. öld, á rætur að rekja til ítalska orðsins stivale 'sumarskór' sem aftur er komið úr miðaldalatínu aestvalis 'sumarlegur', sbr. latínu aests 'sumar'. Í forníslensku kemur fyrir orðið stýfill 'skór' sem svarar til dönsku støvle, færeysku stivli. Það orð er líklega komið í íslensku úr miðlágþýsku stevel. Hvort orðið stígvél hefur þróast úr stífill eða er síðar komið inn í málið sem ummyndað tökuorð úr støvle er ekki ljóst.

Sjá t.d. Íslenska orðsifjabók eftir Ásgeir Blöndal Magnússon, bls. 959.

Um orðsifjar orðsins herbergi má lesa nánar í svari Guðrúnar Kvaran við spurningunni: Er til einhver skýring á mismunandi merkingu orðanna herbergi, rúm, sæng og dýna á íslensku annars vegar og hins vegar hinum norrænu málunum.

Höfundur

Guðrún Kvaran

prófessor

Útgáfudagur

18.7.2001

Spyrjandi

Þórný Ásta Þorsteinsdóttir

Tilvísun

Guðrún Kvaran. „Hvaðan eru nafnorðin „herbergi” og „stígvél” komin?“ Vísindavefurinn, 18. júlí 2001, sótt 13. desember 2024, https://visindavefur.is/svar.php?id=1799.

Guðrún Kvaran. (2001, 18. júlí). Hvaðan eru nafnorðin „herbergi” og „stígvél” komin? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=1799

Guðrún Kvaran. „Hvaðan eru nafnorðin „herbergi” og „stígvél” komin?“ Vísindavefurinn. 18. júl. 2001. Vefsíða. 13. des. 2024. <https://visindavefur.is/svar.php?id=1799>.

Chicago | APA | MLA

Senda grein til vinar

=

Hvaðan eru nafnorðin „herbergi” og „stígvél” komin?
Orðið herbergi kemur fyrir í fornu máli í merkingunni 'íbúðarhús, gististaður'. Það er síðar einnig notað um 'vistarveru'. Orðið er til í nágrannamálunum, nýnorsku herbyrgi, sænsku härberge, dönsku herberg(e), í merkingunni 'gististaður, húsaskjól'. Það er talið tökuorð úr miðlágþýsku herberge 'gistihús', sbr. háþýsku Herberge í sömu merkingu. Að baki þýska orðinu liggja nafnorðið Heer 'her' og sögnin bergen 'bjarga'. Upprunaleg merking orðsins er því 'vistarvera, skýli, hernum til bjargar'.

Orðið stígvél, sem dæmi eru um frá 16. öld, á rætur að rekja til ítalska orðsins stivale 'sumarskór' sem aftur er komið úr miðaldalatínu aestvalis 'sumarlegur', sbr. latínu aests 'sumar'. Í forníslensku kemur fyrir orðið stýfill 'skór' sem svarar til dönsku støvle, færeysku stivli. Það orð er líklega komið í íslensku úr miðlágþýsku stevel. Hvort orðið stígvél hefur þróast úr stífill eða er síðar komið inn í málið sem ummyndað tökuorð úr støvle er ekki ljóst.

Sjá t.d. Íslenska orðsifjabók eftir Ásgeir Blöndal Magnússon, bls. 959.

Um orðsifjar orðsins herbergi má lesa nánar í svari Guðrúnar Kvaran við spurningunni: Er til einhver skýring á mismunandi merkingu orðanna herbergi, rúm, sæng og dýna á íslensku annars vegar og hins vegar hinum norrænu málunum....