Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.
Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar
um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að
svara öllum spurningum.
Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að
svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki
nægileg deili á sér.
Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.
Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!
Laukur er ríkur af B-, C- og G-vítamínum, próteinum, sterkju og lífsnauðsynlegum frumefnum. Efnasamböndin í lauknum innihalda efni sem vernda magann og ristilinn og koma í veg fyrir húðkrabbamein. Laukurinn verkar einnig gegn bólgu, astma og sykursýki og kemur í veg fyrir blóðtappa, of háan blóðþrýsting, blóðsykurhækkun, óhóflega blóðfituhækkun og kransæðastíflu.
En það sem þú borgar fyrir þessa kosti lauksins eru tár. Rokgjarnar olíur sem gefa lauknum einkennandi bragð hafa í sér stofn lífrænna sameinda sem eru þekktar sem amínósýrubrennisteinsoxíð (amino acid sulfoxides). Ef þú skerð, flysjar eða stappar lauk, leysir laukvefurinn lífhvata (ensím) sem nefnast allínasar (allinases) sem breyta þessum lífrænu sameindum í sýrur með brennisteini (sulfenic acids). Þær umbreytast strax í syn-propanethial-S-oxíð sem gufar upp og framkallar tár. Myndun þess nær hámarki eftir 30 sekúndur frá því að laukurinn er skorinn og henni lýkur eftir 5 mínútur eða svo.
Nokkur ráð eru til að draga úr þessum áhrifum lauksins. Hægt er að hita hann áður en hann er skorinn; þá eyðast lífhvatarnir. Einnig eru nokkur einföld ráð til að draga úr snertingu við gösin sem myndast, til dæmis að hafa góða loftræstingu, skera laukinn undir rennandi vatni eða í vél í lokuðu hylki.
Heimild: Grein eftir líffræðinginn Thomas Scott á vefsetri tímaritsins Scientific American. Þar má lesa enn meira um efnið.
Þetta svar er eftir grunnskólanema á námskeiði Vísindavefsins sem haldið er í samvinnu við samtökin Heimili og skóla og Fræðslumiðstöð Reykjavíkurborgar vegna bráðgerra barna.
Marteinn Sindri Jónsson. „Af hverju tárumst við þegar við skerum lauk?“ Vísindavefurinn, 15. mars 2002, sótt 9. febrúar 2025, https://visindavefur.is/svar.php?id=2196.
Marteinn Sindri Jónsson. (2002, 15. mars). Af hverju tárumst við þegar við skerum lauk? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=2196
Marteinn Sindri Jónsson. „Af hverju tárumst við þegar við skerum lauk?“ Vísindavefurinn. 15. mar. 2002. Vefsíða. 9. feb. 2025. <https://visindavefur.is/svar.php?id=2196>.
Sólin
Rís 09:42 • sest 17:43
Tunglið
Rís 00:00 • Sest 00:00
Flóð
Árdegis: 04:11 • Síðdegis: 16:47
Fjara
Árdegis: 10:43 • Síðdegis: 22:51
Laukur er ríkur af B-, C- og G-vítamínum, próteinum, sterkju og lífsnauðsynlegum frumefnum. Efnasamböndin í lauknum innihalda efni sem vernda magann og ristilinn og koma í veg fyrir húðkrabbamein. Laukurinn verkar einnig gegn bólgu, astma og sykursýki og kemur í veg fyrir blóðtappa, of háan blóðþrýsting, blóðsykurhækkun, óhóflega blóðfituhækkun og kransæðastíflu.
En það sem þú borgar fyrir þessa kosti lauksins eru tár. Rokgjarnar olíur sem gefa lauknum einkennandi bragð hafa í sér stofn lífrænna sameinda sem eru þekktar sem amínósýrubrennisteinsoxíð (amino acid sulfoxides). Ef þú skerð, flysjar eða stappar lauk, leysir laukvefurinn lífhvata (ensím) sem nefnast allínasar (allinases) sem breyta þessum lífrænu sameindum í sýrur með brennisteini (sulfenic acids). Þær umbreytast strax í syn-propanethial-S-oxíð sem gufar upp og framkallar tár. Myndun þess nær hámarki eftir 30 sekúndur frá því að laukurinn er skorinn og henni lýkur eftir 5 mínútur eða svo.
Nokkur ráð eru til að draga úr þessum áhrifum lauksins. Hægt er að hita hann áður en hann er skorinn; þá eyðast lífhvatarnir. Einnig eru nokkur einföld ráð til að draga úr snertingu við gösin sem myndast, til dæmis að hafa góða loftræstingu, skera laukinn undir rennandi vatni eða í vél í lokuðu hylki.
Heimild: Grein eftir líffræðinginn Thomas Scott á vefsetri tímaritsins Scientific American. Þar má lesa enn meira um efnið.
