Senda inn spurningu
Sólin Sólin Rís 05:22 • sest 21:31 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 23:11 • Sest 05:11 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 06:38 • Síðdegis: 18:56 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 00:39 • Síðdegis: 12:46 í Reykjavík
Visit the English version
Árnastofnun - mynd í *Árnarstofnun

Flokkun:

Hugvísindi Málvísindi: íslensk

Hvort stýrir sögnin að skeina, þolfalli eða þágufalli?

Guðrún Kvaran

Sögnin að skeina hefur fleiri en eina merkingu. Aðalmerkingarnar eru tvær:

  1. ‘særa einhvern lítillega, veita einhverjum smásár’ og stýrir hún í því tilviki alltaf þolfalli samkvæmt dæmasafni Orðabókar Háskólans;

  2. ‘hreinsa til dæmis endaþarmsop’.
Í eldra máli stýrði sögnin einnig þolfalli í seinna tilvikinu og þannig eru öll dæmi Orðabókarinnar. Á síðari áratugum er sögnin í þessari merkingu einnig notuð með þágufalli. Í Íslenskri orðabók Eddu frá 2002 (bls. 1315) er sambandið skeina með e-u til dæmis gefið bæði með þolfalli og þágufalli, það er skeina sig/sér með e-u. Þolfallið er sem sagt eldra en þágufallið hefur mjög rutt sér til rúms.

Höfundur

Guðrún Kvaran

Guðrún Kvaran

prófessor

Útgáfudagur

4.7.2008

Spyrjandi

Björg Sigurjónsdóttir

Efnisorð

Tilvísun

Guðrún Kvaran. „Hvort stýrir sögnin að skeina, þolfalli eða þágufalli?“ Vísindavefurinn, 4. júlí 2008. Sótt 24. apríl 2024. http://visindavefur.is/svar.php?id=25834.

Guðrún Kvaran. (2008, 4. júlí). Hvort stýrir sögnin að skeina, þolfalli eða þágufalli? Vísindavefurinn. Sótt af http://visindavefur.is/svar.php?id=25834

Guðrún Kvaran. „Hvort stýrir sögnin að skeina, þolfalli eða þágufalli?“ Vísindavefurinn. 4. júl. 2008. Vefsíða. 24. apr. 2024. <http://visindavefur.is/svar.php?id=25834>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki
Spyrja

Sendu inn spurningu LeiðbeiningarTil baka

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Senda grein til vinar

=

Hvort stýrir sögnin að skeina, þolfalli eða þágufalli?
Sögnin að skeina hefur fleiri en eina merkingu. Aðalmerkingarnar eru tvær:

  1. ‘særa einhvern lítillega, veita einhverjum smásár’ og stýrir hún í því tilviki alltaf þolfalli samkvæmt dæmasafni Orðabókar Háskólans;

  2. ‘hreinsa til dæmis endaþarmsop’.
Í eldra máli stýrði sögnin einnig þolfalli í seinna tilvikinu og þannig eru öll dæmi Orðabókarinnar. Á síðari áratugum er sögnin í þessari merkingu einnig notuð með þágufalli. Í Íslenskri orðabók Eddu frá 2002 (bls. 1315) er sambandið skeina með e-u til dæmis gefið bæði með þolfalli og þágufalli, það er skeina sig/sér með e-u. Þolfallið er sem sagt eldra en þágufallið hefur mjög rutt sér til rúms....