Von Braun var leiðtogi eldflaugaliðsins svokallaða sem þróaði V-2 skotflaugarnar fyrir nasista í seinni heimsstyrjöldinni. V-2 flaugarnar voru undanfarar þeirrar eldflaugatækni sem síðar var notuð í geimferðum Bandaríkjanna og Sovétríkjanna. Verkfræðingahópur von Brauns hannaði þær á leynilegri rannsóknarstofu við Peenemünde á Eystrarsaltsströnd Þýskalands. Í flaugunum var fljótandi eldsneyti og voru þær bæði langdrægar og hraðskreiðar. Fyrstu V-2 flaugunum sem notuðu tækni von Brauns var skotið á loft í október 1942 og í september árið 1944 var fyrstu flaugunum beint að skotmarki í Evrópu. Rúmlega 1.100 V-2 flaugum var skotið á Bretland í stríðinu og fjölmörgum skeytum var einnig beint að Belgíu. Samstarf von Brauns við þýsku nasistastjórnina varð síðar umdeilt, en viðhorf hans til stjórnarinnar voru flókin. Hann var heiðursfélagi í SS-sveitum Himmlers og honum var fullkunnugt um að fangar úr þrælkunarbúðum nasista unnu sem þrælar við eldflaugaframleiðsluna. Á hinn bóginn kom upp ágreiningur milli hans og Himmlers vegna þess að þeim síðarnefnda þótti von Braun hafa of mikinn áhuga á friðsamlegri nýtingu eldflaugatækninnar að stríði loknu, og lá við borð að hann yrði settur út af sakramentinu af þeim sökum. Í upphafi ársins 1945 varð von Braun ljóst að Þýskaland mundi ekki sigra Bandamenn og hann fór því að huga sérstaklega að framtíðinni. Hann skipulagði uppgjöf sína og 500 annarra eldflaugaverkfræðinga og í fimmtán ár eftir seinni heimsstyrjöldina vann von Braun svo með bandaríska hernum við þróun skotflauga, en hann hlaut bandarískan ríkisborgararétt 14. apríl 1955. Eftir að von Braun fór vestur um haf sendi sendi hann frænku sinni, Maríu von Quirstorp, sem þá var 18 ára, bónorð í bréfi og gekk að eiga hana 1. mars 1947. Í desember 1948 eignuðust þau sitt fyrsta barn af þremur, dótturina Iris. Árið 1960 var þróunarmiðstöð eldflauga flutt frá hernum til bandarísku geimferðarstofnunarinnar, NASA, sem þá var nýstofnuð. Þar fékk hann það verkefni að búa til hinar risastóru Satúrnus-flaugar. Von Braun var skipaður yfirmaður Marshall-geimferðamiðstöðvarinnar og hann var því aðalmaðurinn á bak við Saturn V flaugarnar, ofureldflaugar sem áttu að koma Bandaríkjamönnum til tunglsins. Þetta mikla verkefni tókst eins og allir vita. Von Braun varð því þekktasti talsmaður geimferða í Bandaríkjunum á sjötta og sjöunda áratugnum. Árið 1970 var hann beðinn um að flytjast til Washington D.C. til að setja saman herstjórnaráætlun fyrir Bandaríkin. Hann fluttist frá heimili sínu í Huntsville í Alabamaríki, en ákvað aðeins tveimur árum síðar að setjast í helgan stein. Wernher von Braun lést í Alexandríu í Virginíuríki þann 16. júní 1977 úr krabbameini. Von Braun réttlætti þátt sinn í vopnasmíði með því að vísindarannsóknir væru handan alls siðferðis. Fyrir þá skoðun hefur hann verið mjög umdeildur. Hann taldi að ekki væri hægt að fella siðferðisdóma um V-2 flaugarnar fyrr en þær væru notaðir í stríðinu, þó svo að þær hafi greinilega verið smíðaðar sem vopn. Heimildir: Vefsíða NASA um Wernher von Braun í vefhluta undir heitinu Liftoff. Vefsíða Marshall-geimferðastöðvarinnar um æviferil Wernher von Brauns. Hér má sjá hvernig bandaríski vísnasöngvarinn og stærðfræðingurinn Tom Lehrer fjallaði um von Braun á sjöunda og áttunda áratug 20. aldar.
Hver var Wernher von Braun og fyrir hvað var hann frægur?
Von Braun var leiðtogi eldflaugaliðsins svokallaða sem þróaði V-2 skotflaugarnar fyrir nasista í seinni heimsstyrjöldinni. V-2 flaugarnar voru undanfarar þeirrar eldflaugatækni sem síðar var notuð í geimferðum Bandaríkjanna og Sovétríkjanna. Verkfræðingahópur von Brauns hannaði þær á leynilegri rannsóknarstofu við Peenemünde á Eystrarsaltsströnd Þýskalands. Í flaugunum var fljótandi eldsneyti og voru þær bæði langdrægar og hraðskreiðar. Fyrstu V-2 flaugunum sem notuðu tækni von Brauns var skotið á loft í október 1942 og í september árið 1944 var fyrstu flaugunum beint að skotmarki í Evrópu. Rúmlega 1.100 V-2 flaugum var skotið á Bretland í stríðinu og fjölmörgum skeytum var einnig beint að Belgíu. Samstarf von Brauns við þýsku nasistastjórnina varð síðar umdeilt, en viðhorf hans til stjórnarinnar voru flókin. Hann var heiðursfélagi í SS-sveitum Himmlers og honum var fullkunnugt um að fangar úr þrælkunarbúðum nasista unnu sem þrælar við eldflaugaframleiðsluna. Á hinn bóginn kom upp ágreiningur milli hans og Himmlers vegna þess að þeim síðarnefnda þótti von Braun hafa of mikinn áhuga á friðsamlegri nýtingu eldflaugatækninnar að stríði loknu, og lá við borð að hann yrði settur út af sakramentinu af þeim sökum. Í upphafi ársins 1945 varð von Braun ljóst að Þýskaland mundi ekki sigra Bandamenn og hann fór því að huga sérstaklega að framtíðinni. Hann skipulagði uppgjöf sína og 500 annarra eldflaugaverkfræðinga og í fimmtán ár eftir seinni heimsstyrjöldina vann von Braun svo með bandaríska hernum við þróun skotflauga, en hann hlaut bandarískan ríkisborgararétt 14. apríl 1955. Eftir að von Braun fór vestur um haf sendi sendi hann frænku sinni, Maríu von Quirstorp, sem þá var 18 ára, bónorð í bréfi og gekk að eiga hana 1. mars 1947. Í desember 1948 eignuðust þau sitt fyrsta barn af þremur, dótturina Iris. Árið 1960 var þróunarmiðstöð eldflauga flutt frá hernum til bandarísku geimferðarstofnunarinnar, NASA, sem þá var nýstofnuð. Þar fékk hann það verkefni að búa til hinar risastóru Satúrnus-flaugar. Von Braun var skipaður yfirmaður Marshall-geimferðamiðstöðvarinnar og hann var því aðalmaðurinn á bak við Saturn V flaugarnar, ofureldflaugar sem áttu að koma Bandaríkjamönnum til tunglsins. Þetta mikla verkefni tókst eins og allir vita. Von Braun varð því þekktasti talsmaður geimferða í Bandaríkjunum á sjötta og sjöunda áratugnum. Árið 1970 var hann beðinn um að flytjast til Washington D.C. til að setja saman herstjórnaráætlun fyrir Bandaríkin. Hann fluttist frá heimili sínu í Huntsville í Alabamaríki, en ákvað aðeins tveimur árum síðar að setjast í helgan stein. Wernher von Braun lést í Alexandríu í Virginíuríki þann 16. júní 1977 úr krabbameini. Von Braun réttlætti þátt sinn í vopnasmíði með því að vísindarannsóknir væru handan alls siðferðis. Fyrir þá skoðun hefur hann verið mjög umdeildur. Hann taldi að ekki væri hægt að fella siðferðisdóma um V-2 flaugarnar fyrr en þær væru notaðir í stríðinu, þó svo að þær hafi greinilega verið smíðaðar sem vopn. Heimildir: Vefsíða NASA um Wernher von Braun í vefhluta undir heitinu Liftoff. Vefsíða Marshall-geimferðastöðvarinnar um æviferil Wernher von Brauns. Hér má sjá hvernig bandaríski vísnasöngvarinn og stærðfræðingurinn Tom Lehrer fjallaði um von Braun á sjöunda og áttunda áratug 20. aldar.
Útgáfudagur
16.4.2003
Spyrjandi
Björn Benedikt
Tilvísun
Sævar Helgi Bragason og Þorsteinn Vilhjálmsson. „Hver var Wernher von Braun og fyrir hvað var hann frægur?“ Vísindavefurinn, 16. apríl 2003, sótt 8. desember 2024, https://visindavefur.is/svar.php?id=3347.
Sævar Helgi Bragason og Þorsteinn Vilhjálmsson. (2003, 16. apríl). Hver var Wernher von Braun og fyrir hvað var hann frægur? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=3347
Sævar Helgi Bragason og Þorsteinn Vilhjálmsson. „Hver var Wernher von Braun og fyrir hvað var hann frægur?“ Vísindavefurinn. 16. apr. 2003. Vefsíða. 8. des. 2024. <https://visindavefur.is/svar.php?id=3347>.