Sólin Sólin Rís 11:02 • sest 15:37 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 14:37 • Sest 23:27 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 10:30 • Síðdegis: 23:05 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 04:04 • Síðdegis: 17:00 í Reykjavík
Sólin Sólin Rís 11:02 • sest 15:37 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 14:37 • Sest 23:27 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 10:30 • Síðdegis: 23:05 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 04:04 • Síðdegis: 17:00 í Reykjavík
LeiðbeiningarTil baka

Sendu inn spurningu

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Hvað éta fiðrildi?

Gísli Már Gíslason

Hér er einnig svar við spurningunni:
Hvernig er lífhringur fiðrilda yfir árið?

Fiðrildi eru ættbálkur skordýra sem heitir á latínu Lepidoptera. Lepidoptera þýðir hreisturvængjur, sem vísar til þess að hár á vængjum hafa umbreyst í hreistur. Þetta verða allir varir við sem snerta fiðrildi.




Skipta má fiðrildum í hávængjur (e. butterfly) og lágvængjur (e. moth). Hávængjur, sem einnig hafa verið kallaðar flögrur, reisa vængina lóðrétt upp í loftið en lágvængjur eru þau fiðrildi sem leggja vængina lárétt yfir bolinn. Á Íslandi lifa eingöngu lágvængjur en hávængjur berast hingað með loftstraumum frá Evrópu. Alls eru rúmlega 70 tegundir fiðrilda á Íslandi.

Fiðrildi ganga í gegnum fullkomna myndbreytingu, það er að segja lífsstigin eru egg, lirfur, púpur og fiðrildin sjálf. Lirfurnar eru nefndar tólffótungar, en þær hafa 3 pör venjulegra ganglima og breytilegan fjölda fótatota eftir ættum innan fiðrildaættbálksins.

Á tólffótungastiginu lifa flestar tegundir fiðrilda á laufblöðum plantna, en til eru tegundir sem éta efni úr dýraríkinu, til dæmis guli fatamölurinn sem lifir á ull og ullarvörum. Púpustigið er það stig þegar myndbreyting á sér stað frá lirfu til fullorðins fiðrildis. Á þessu stigi étur lífveran ekki. Fullorðið fiðrildi hefur ummyndaða munnlimi, rana sem notaður er til að sjúga upp fljótandi blómasykur úr blómum. Um leið frjóvga fiðrildin blómplönturnar.

Flest fiðrildi á Íslandi hafa lífsferil sem tekur eitt ár. Oftast klekjast fiðrildi út seinni part sumars eða að hausti og verpa eggjum þar sem vænta má að fæða verði fyrir tólffótungana næsta sumar, til dæmis nálægt brumi trjáa. Eggin klekjast síðan um svipað leyti og brumin springa og fær þá lirfan nóg að éta.

Lirfustigið er oftast um einn mánuður, en þá síga tólffótungar sumra tegunda (til dæmis haustfiðrildisins) niður til jarðar og verða að púpum í jarðvegi neðan við tréð eða runnann. Púpustigið varir síðan fram í september eða október hjá haustfiðrildinu, eða í 2-3 mánuði, þegar fullorðna fiðrildið skríður út og nýr lífsferill tekur við.

Þar sem tólffótungarnir éta í flestum tilfellum laufblöð trjáa, runna eða gras (grasfiðrildi) eru þeir bundnir við vaxtatíma plantnanna og klekjast úr eggjum um leið og gróður fer að grænka. Það er þó ekki algilt því tegundir fiðrilda eru margar og til eru aðrar gerðir af lífsferlum. Til dæmis er lífsferill gula fatamölsins nokkuð öðruvísi, enda lifa þau dýr innandyra allt árið.

Mynd: Af vef Námsgagnastofnunar © Oddur Sigurðsson



Smellið á efnisorðin neðst í svarinu til að lesa meira um fiðrildi á Vísindavefnum.

Höfundur

Gísli Már Gíslason

prófessor emeritus í líffræði við HÍ

Útgáfudagur

15.7.2003

Spyrjandi

Steinar Hrafn Böðvarsson, f. 1993
Þorkell Hólm Eyjólfsson, f. 1991
Jón Jónsson

Tilvísun

Gísli Már Gíslason. „Hvað éta fiðrildi?“ Vísindavefurinn, 15. júlí 2003, sótt 7. desember 2024, https://visindavefur.is/svar.php?id=3581.

Gísli Már Gíslason. (2003, 15. júlí). Hvað éta fiðrildi? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=3581

Gísli Már Gíslason. „Hvað éta fiðrildi?“ Vísindavefurinn. 15. júl. 2003. Vefsíða. 7. des. 2024. <https://visindavefur.is/svar.php?id=3581>.

Chicago | APA | MLA

Senda grein til vinar

=

Hvað éta fiðrildi?
Hér er einnig svar við spurningunni:

Hvernig er lífhringur fiðrilda yfir árið?

Fiðrildi eru ættbálkur skordýra sem heitir á latínu Lepidoptera. Lepidoptera þýðir hreisturvængjur, sem vísar til þess að hár á vængjum hafa umbreyst í hreistur. Þetta verða allir varir við sem snerta fiðrildi.




Skipta má fiðrildum í hávængjur (e. butterfly) og lágvængjur (e. moth). Hávængjur, sem einnig hafa verið kallaðar flögrur, reisa vængina lóðrétt upp í loftið en lágvængjur eru þau fiðrildi sem leggja vængina lárétt yfir bolinn. Á Íslandi lifa eingöngu lágvængjur en hávængjur berast hingað með loftstraumum frá Evrópu. Alls eru rúmlega 70 tegundir fiðrilda á Íslandi.

Fiðrildi ganga í gegnum fullkomna myndbreytingu, það er að segja lífsstigin eru egg, lirfur, púpur og fiðrildin sjálf. Lirfurnar eru nefndar tólffótungar, en þær hafa 3 pör venjulegra ganglima og breytilegan fjölda fótatota eftir ættum innan fiðrildaættbálksins.

Á tólffótungastiginu lifa flestar tegundir fiðrilda á laufblöðum plantna, en til eru tegundir sem éta efni úr dýraríkinu, til dæmis guli fatamölurinn sem lifir á ull og ullarvörum. Púpustigið er það stig þegar myndbreyting á sér stað frá lirfu til fullorðins fiðrildis. Á þessu stigi étur lífveran ekki. Fullorðið fiðrildi hefur ummyndaða munnlimi, rana sem notaður er til að sjúga upp fljótandi blómasykur úr blómum. Um leið frjóvga fiðrildin blómplönturnar.

Flest fiðrildi á Íslandi hafa lífsferil sem tekur eitt ár. Oftast klekjast fiðrildi út seinni part sumars eða að hausti og verpa eggjum þar sem vænta má að fæða verði fyrir tólffótungana næsta sumar, til dæmis nálægt brumi trjáa. Eggin klekjast síðan um svipað leyti og brumin springa og fær þá lirfan nóg að éta.

Lirfustigið er oftast um einn mánuður, en þá síga tólffótungar sumra tegunda (til dæmis haustfiðrildisins) niður til jarðar og verða að púpum í jarðvegi neðan við tréð eða runnann. Púpustigið varir síðan fram í september eða október hjá haustfiðrildinu, eða í 2-3 mánuði, þegar fullorðna fiðrildið skríður út og nýr lífsferill tekur við.

Þar sem tólffótungarnir éta í flestum tilfellum laufblöð trjáa, runna eða gras (grasfiðrildi) eru þeir bundnir við vaxtatíma plantnanna og klekjast úr eggjum um leið og gróður fer að grænka. Það er þó ekki algilt því tegundir fiðrilda eru margar og til eru aðrar gerðir af lífsferlum. Til dæmis er lífsferill gula fatamölsins nokkuð öðruvísi, enda lifa þau dýr innandyra allt árið.

Mynd: Af vef Námsgagnastofnunar © Oddur Sigurðsson



Smellið á efnisorðin neðst í svarinu til að lesa meira um fiðrildi á Vísindavefnum....