Hvaða spaða er verið að tala um þegar menn eiga að 'halda rétt á spöðunum'?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvaða spaða er verið að tala um þegar menn eiga að 'halda rétt á spöðunum'?
Orðasambandið að halda á spöðunum er í nútímamáli aðallega notað í merkingunni ‘keppast við eitthvað, halda kappsamlega áfram við eitthvert verk’. Ef litið er í seðlasafn Orðabókar Háskólans má sjá að eldri mynd orðasambandsins er að hafa eitthvað á spöðunum og á Orðabókin elst dæmi um það frá síðari hluta 18. aldar. Merkingin í því dæmi er að ‘dreifa orðrómi, dreifa sögum’: „Nú tóku nágrannarnir að hafa þetta á spöðunum, og nokkrir gáfu enda Klemensi í skyn grun þeirra“ (stafsetningu breytt).

Í nútímamáli er orðasambandið hafa á spöðunum einkum notað í merkingunni ‘keppast við’ og eru elst dæmi Orðabókarinnar um hana frá miðri 19. öld. Orðasambandið halda á spöðunum er heldur yngra eða frá lokum 19. aldar. Fleiri afbrigði eru til eins og vera á spöðunum, til dæmis „var Humboldt alltaf á spöðunum að skoða ... það, sem fyrir augu bar“ og er merkingin hin sama.

Þegar menn grafa djúpa holu skiptir miklu að halda vel á spöðunum.

Orðið spaði hefur fleiri en eina merkingu. Í orðasamböndunum eru það merkingarnar ‘spjald notað við spjaldvefnað’ og ‘skófla með litlu jafnbreiðu eða tígullaga blaði’ sem liggja að baki. Sú fyrri er talin eldri og er spjaldvefnaður ákveðin tegund vefnaðar unninn með pappa- eða tréspjöldum. Síðari merkingin tengist hugsanlega þeim verknaði að moka kappsamlega með skóflu og er þá mikilvægt að halda vel á spöðunum.

Mynd: http://phys4.harvard.edu/...