Senda inn spurningu
Sólin Sólin Rís 05:40 • sest 21:16 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 15:13 • Sest 05:59 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 03:57 • Síðdegis: 16:31 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 10:23 • Síðdegis: 22:34 í Reykjavík
Visit the English version

Flokkun:

Heilbrigðisvísindi Sálfræði

Er hugtakið skírdreymi (lucid dreaming) virt í vísindaheiminum?

Haukur Már Helgason

Það sem á ensku nefnist "lucid dreaming" en við getum nefnt skírdreymi á íslensku, felst í því ástandi að manneskju dreymir en er um leið meðvituð um að hana dreymi. Hugtakið er komið frá hollenska rithöfundinum og lækninum Frederik van Eeden (1860—1932). Kerfisbundin niðurröðun upplifana í draumum eru ekki í neinni mótsögn við heimsmynd eða aðferðir vísindanna. Við viljum þó ekki að svo stöddu kveða endanlega upp úr um vísindalegt gildi þeirra hugmynda sem hér er um fjallað.

Er skírdreymi til? Er það vísindalega sannað? Innan þeirrar sálfræði sem rannsakar hugarstarfsemi mannsins eru vísindalegar sönnur frekar vandamál en í flestum öðrum fræðigreinum því um hverja reynslu er aðeins einn maður til vitnis, óhjákvæmilega. Um leið og hver maður er einn vitni að sínum draumum efast þó enginn um að draumar séu til. Vitnisburð fjöldans um slíkt taka flestir gildan sem staðfestingu enda stangast tilvist drauma ekki á við önnur viðurkennd vísindi. Það virðist að sama skapi víst að skírdreymisástand sé til og margir upplifi það.

Þegar einstaklingur er í ástandi skírdreymis er algengara en í öðru draumástandi að hann geti beitt vilja sínum og ákveðið atburðarás draumsins.


Draumur Jakobs. Olía á striga (1639) eftir Jusepe de Ribera.

Spyrjandi hefur sjálfsagt heyrt talað um skírdreymi í tengslum við reynslu utan líkama. Í frásögnum af skírdreymi eru til dæmi af mjög sterkri reynslu sem fólk lýsir sem svo að það upplifi "sjálft sig" utan við "líkama sinn" en þó staðsett í rúmi og tíma. Hér fer lýsing Frederiks van Eedens af slíkri upplifun, úr fyrirlestri frá 1913:
Í janúar 1898 … dreymdi mig að ég lægi í garðinum, framan við gluggann í vinnuherbergi mínu, og ég sæi augu hundsins míns gegnum glerið. Ég lá á maganum og fylgdist áhugasamur með hundinum. Á sama tíma vissi ég hins vegar að mig var að dreyma og að ég lá á bakinu í rúminu mínu. Þá afréð ég að vakna hægt og rólega og fylgjast með hvernig upplifun mín af því að liggja á maganum myndi breytast í upplifun þess að liggja á bakinu. Og það gerði ég, hægt en ákveðið. Umbreytingin – sem ég hef gengist undir mörgum sinnum síðan – er öll hin unaðslegasta. Hún er lík því að renna sér úr einum líkama í annan, og það er greinileg tvöföld minning um líkamana tvo. Ég mundi það sem ég fann í draumnum, hvernig ég lá á maganum; en þar sem ég hvarf aftur til hversdagsleikans mundi ég einnig að efnislíkami minn hafði legið rólegur á bakinu allan tímann. Ég hef veitt þessu tvöfalda minni athygli oft síðan. Það er svo óhrekjandi að það leiðir nánast óhjákvæmilega til hugmyndarinnar um draumlíkama.
Mörgum þykja dulrænar skýringar á upplifuninni freistandi og hugsa sér að einhvers konar sál (draumlíkami eða astrallíkami), sem sé persónan, sé að yfirgefa efnislíkamann um stundarsakir. En flestir vísindamenn hallast á þá sveif að leita nærtækari, sálfræðilegra skýringa, sem krefjast ekki breyttrar heimsmyndar.

Einhverjar tilraunir hafa verið gerðar með að beita skírdreymisástandi til sálrænna smámeðferða – sér í lagi til að hafa stjórn á draumförum og snúa martröðum sér í hag.

Ritstjórn hefur fátt fundið um skírdreymi á vefsetrum háskóla eða öðrum sem Vísindavefurinn vill ábyrgjast. Nokkuð má lesa um fyrirbærið á Lucidity.com.

Mynd: Jacob's Dream. Web Gallery of Art.

Höfundur

Haukur Már Helgason

heimspekingur og fyrrverandi starfsmaður Vísindavefsins

Útgáfudagur

20.6.2000

Spyrjandi

Sigurður Örn

Efnisorð

Tilvísun

Haukur Már Helgason. „Er hugtakið skírdreymi (lucid dreaming) virt í vísindaheiminum?“ Vísindavefurinn, 20. júní 2000. Sótt 19. apríl 2024. http://visindavefur.is/svar.php?id=548.

Haukur Már Helgason. (2000, 20. júní). Er hugtakið skírdreymi (lucid dreaming) virt í vísindaheiminum? Vísindavefurinn. Sótt af http://visindavefur.is/svar.php?id=548

Haukur Már Helgason. „Er hugtakið skírdreymi (lucid dreaming) virt í vísindaheiminum?“ Vísindavefurinn. 20. jún. 2000. Vefsíða. 19. apr. 2024. <http://visindavefur.is/svar.php?id=548>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki
Spyrja

Sendu inn spurningu LeiðbeiningarTil baka

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Senda grein til vinar

=

Er hugtakið skírdreymi (lucid dreaming) virt í vísindaheiminum?
Það sem á ensku nefnist "lucid dreaming" en við getum nefnt skírdreymi á íslensku, felst í því ástandi að manneskju dreymir en er um leið meðvituð um að hana dreymi. Hugtakið er komið frá hollenska rithöfundinum og lækninum Frederik van Eeden (1860—1932). Kerfisbundin niðurröðun upplifana í draumum eru ekki í neinni mótsögn við heimsmynd eða aðferðir vísindanna. Við viljum þó ekki að svo stöddu kveða endanlega upp úr um vísindalegt gildi þeirra hugmynda sem hér er um fjallað.

Er skírdreymi til? Er það vísindalega sannað? Innan þeirrar sálfræði sem rannsakar hugarstarfsemi mannsins eru vísindalegar sönnur frekar vandamál en í flestum öðrum fræðigreinum því um hverja reynslu er aðeins einn maður til vitnis, óhjákvæmilega. Um leið og hver maður er einn vitni að sínum draumum efast þó enginn um að draumar séu til. Vitnisburð fjöldans um slíkt taka flestir gildan sem staðfestingu enda stangast tilvist drauma ekki á við önnur viðurkennd vísindi. Það virðist að sama skapi víst að skírdreymisástand sé til og margir upplifi það.

Þegar einstaklingur er í ástandi skírdreymis er algengara en í öðru draumástandi að hann geti beitt vilja sínum og ákveðið atburðarás draumsins.


Draumur Jakobs. Olía á striga (1639) eftir Jusepe de Ribera.

Spyrjandi hefur sjálfsagt heyrt talað um skírdreymi í tengslum við reynslu utan líkama. Í frásögnum af skírdreymi eru til dæmi af mjög sterkri reynslu sem fólk lýsir sem svo að það upplifi "sjálft sig" utan við "líkama sinn" en þó staðsett í rúmi og tíma. Hér fer lýsing Frederiks van Eedens af slíkri upplifun, úr fyrirlestri frá 1913:
Í janúar 1898 … dreymdi mig að ég lægi í garðinum, framan við gluggann í vinnuherbergi mínu, og ég sæi augu hundsins míns gegnum glerið. Ég lá á maganum og fylgdist áhugasamur með hundinum. Á sama tíma vissi ég hins vegar að mig var að dreyma og að ég lá á bakinu í rúminu mínu. Þá afréð ég að vakna hægt og rólega og fylgjast með hvernig upplifun mín af því að liggja á maganum myndi breytast í upplifun þess að liggja á bakinu. Og það gerði ég, hægt en ákveðið. Umbreytingin – sem ég hef gengist undir mörgum sinnum síðan – er öll hin unaðslegasta. Hún er lík því að renna sér úr einum líkama í annan, og það er greinileg tvöföld minning um líkamana tvo. Ég mundi það sem ég fann í draumnum, hvernig ég lá á maganum; en þar sem ég hvarf aftur til hversdagsleikans mundi ég einnig að efnislíkami minn hafði legið rólegur á bakinu allan tímann. Ég hef veitt þessu tvöfalda minni athygli oft síðan. Það er svo óhrekjandi að það leiðir nánast óhjákvæmilega til hugmyndarinnar um draumlíkama.
Mörgum þykja dulrænar skýringar á upplifuninni freistandi og hugsa sér að einhvers konar sál (draumlíkami eða astrallíkami), sem sé persónan, sé að yfirgefa efnislíkamann um stundarsakir. En flestir vísindamenn hallast á þá sveif að leita nærtækari, sálfræðilegra skýringa, sem krefjast ekki breyttrar heimsmyndar.

Einhverjar tilraunir hafa verið gerðar með að beita skírdreymisástandi til sálrænna smámeðferða – sér í lagi til að hafa stjórn á draumförum og snúa martröðum sér í hag.

Ritstjórn hefur fátt fundið um skírdreymi á vefsetrum háskóla eða öðrum sem Vísindavefurinn vill ábyrgjast. Nokkuð má lesa um fyrirbærið á Lucidity.com.

Mynd: Jacob's Dream. Web Gallery of Art....