Sólin Sólin Rís 09:31 • sest 16:51 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 00:00 • Sest 00:00 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 07:04 • Síðdegis: 19:28 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 00:54 • Síðdegis: 13:23 í Reykjavík
Sólin Sólin Rís 09:31 • sest 16:51 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 00:00 • Sest 00:00 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 07:04 • Síðdegis: 19:28 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 00:54 • Síðdegis: 13:23 í Reykjavík
LeiðbeiningarTil baka

Sendu inn spurningu

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=
Forsíða Hugvísindi Málvísindi: íslensk Hvað er þetta 'kas' þegar konur eru kasólettar?

Flokkun:

31.1.2008
Hugvísindi Málvísindi: íslensk

Hvað er þetta 'kas' þegar konur eru kasólettar?

Guðrún Kvaran

Árnastofnun - mynd í *Árnarstofnun
Forliðurinn kas- er notaður í fáeinum orðum samkvæmt ritmálsskrá Orðabókar Háskólans. Þessi orð eru kasbomm, kasheitur, kashlaðinn og kasmekktur, auk kasóléttur.

Kasbomm er notað í sömu merkingu og kasóléttur, það er um konu sem komin er langt á leið, en bomm er í óformlegu tali notað um barnshafandi konu.

Kasheitur og kashlaðinn eru bæði úr sjómannamáli. Hið fyrra er notað um fiskikös sem farin er að hitna, hið síðara um fisk sem hlaðinn er í kös.

Kasmekktur er fengið úr Sjálfstæðu fólki eftir Halldór Laxness (1902-1998). Þar lýsir hann veðri svona: ,,Hann var kasmekktur á Bláfjöll, með brunagaddi og hægu skafroki, fé á innistöðu” (1952:125). Þarna er líklegast verið að lýsa þykkum skýjakúf á fjöllum sem minnir á makka á hesti.

Kas- er dregið af nafnorðinu kös ‘hrúga, dyngja’ og af því orði er aftur leidd sögnin kasa ‘setja í kös eða hrúgu’. Líkingin í kasóléttur vísar til kúlunnar á konunni framanverðri sem minnir einhvern ef til vill á kös í fyrrgreindri merkingu.

Mynd:

Spurningin hljóðaði upphaflega svona:
Hvað merkir forskeytið "kas" í kasólétt? Hver er uppruni þess? Er það notað með einhverjum öðrum orðum?

Höfundur

Guðrún Kvaran

Guðrún Kvaran

prófessor

Útgáfudagur

31.1.2008

Spyrjandi

Erla Steinþórsdóttir

Efnisorð

Tilvísun

Guðrún Kvaran. „Hvað er þetta 'kas' þegar konur eru kasólettar?“ Vísindavefurinn, 31. janúar 2008, sótt 7. nóvember 2025, https://visindavefur.is/svar.php?id=7039.

Guðrún Kvaran. (2008, 31. janúar). Hvað er þetta 'kas' þegar konur eru kasólettar? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=7039

Guðrún Kvaran. „Hvað er þetta 'kas' þegar konur eru kasólettar?“ Vísindavefurinn. 31. jan. 2008. Vefsíða. 7. nóv. 2025. <https://visindavefur.is/svar.php?id=7039>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki

Senda grein til vinar

=

Hvað er þetta 'kas' þegar konur eru kasólettar?
Forliðurinn kas- er notaður í fáeinum orðum samkvæmt ritmálsskrá Orðabókar Háskólans. Þessi orð eru kasbomm, kasheitur, kashlaðinn og kasmekktur, auk kasóléttur.

Kasbomm er notað í sömu merkingu og kasóléttur, það er um konu sem komin er langt á leið, en bomm er í óformlegu tali notað um barnshafandi konu.

Kasheitur og kashlaðinn eru bæði úr sjómannamáli. Hið fyrra er notað um fiskikös sem farin er að hitna, hið síðara um fisk sem hlaðinn er í kös.

Kasmekktur er fengið úr Sjálfstæðu fólki eftir Halldór Laxness (1902-1998). Þar lýsir hann veðri svona: ,,Hann var kasmekktur á Bláfjöll, með brunagaddi og hægu skafroki, fé á innistöðu” (1952:125). Þarna er líklegast verið að lýsa þykkum skýjakúf á fjöllum sem minnir á makka á hesti.

Kas- er dregið af nafnorðinu kös ‘hrúga, dyngja’ og af því orði er aftur leidd sögnin kasa ‘setja í kös eða hrúgu’. Líkingin í kasóléttur vísar til kúlunnar á konunni framanverðri sem minnir einhvern ef til vill á kös í fyrrgreindri merkingu.

Mynd:

Spurningin hljóðaði upphaflega svona:
Hvað merkir forskeytið "kas" í kasólétt? Hver er uppruni þess? Er það notað með einhverjum öðrum orðum?
...