Senda inn spurningu
Sólin Sólin Rís 05:36 • sest 21:19 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 16:44 • Sest 05:50 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 04:37 • Síðdegis: 17:05 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 10:57 • Síðdegis: 23:09 í Reykjavík
Visit the English version

Flokkun:

Heilbrigðisvísindi Læknisfræði

Hvað er bóla?

JGÞ

Orðið bóla getur átt við ýmislegt, til dæmis við svokallaðar unglingabólur sem myndast þegar fitukirtlar í húðinni stækka. Um þannig bólur er hægt að lesa meira um í svari við spurningunni Af hverju fær fólk bólur?

Svo getur bóla líka átt við tískusveiflur eða slíkt, til dæmis þegar við segjum 'þetta er bara bóla' eða 'þetta er ekki ný bóla'. Þá notum við orðið í frekar niðrandi merkingu um eitthvað sem við teljum að verði skammlíft og sæti ekki miklum tíðindum. Rétt eins og þegar við fáum bólu á húðina á okkar sem springur svo án þess að nokkuð fleira gerist.

Einnig getur orðið bóla táknað skæðan smitsjúkdóm sem líka er kallaður bólusótt (variola). Þegar hún er í kúm nefnist hún kúabóla og er meðal annars notuð til að framleiða bóluefni gegn bólusótt í mönnum. Sóttvarnaraðferðin sem við köllum bólusetningu á rætur að rekja til þess þegar menn byrjuðu að nota kúabóluefni gegn bólusótt. Bólusetning nefnist á erlendum málum vaccinataion en vacca er latína og þýðir kýr.


Gömul mynd af konu með bólusótt og nýfæddu barni hennar sem er bólusett.

Stórabóla var skæð bólusótt sem geisaði á Íslandi á árunum 1707-1709. Sú bóla barst líklega til landsins með fötum manns sem lést úr bólu á leiðinni hingað. Um 18.000 manns dóu úr stórubólu en það var þriðjungur þjóðarinnar. Bólan lagðist aðallega á þá sem fæddust eftir bólufaraldurinn árið 1672. Ónæmiskerfi þeirra sem höfðu fengið bóluna í fyrra skiptið var líklega betur í stakk búið til að verjast stórubólu. Um ónæmiskerfið er hægt að lesa meira í svari við spurningunni Hvernig vinnur ónæmiskerfið? Er hægt að verða ónæmur fyrir kvefi?

Heimild og mynd:

Þetta svar er í flokknum "bekkirnir spyrja" þar sem starfsfólk vefsins svarar spurningum frá grunnskólabekk í kennslustund, samkvæmt samningi. Lögð er áhersla á skjót svör, stutt og aðgengileg. Oft er byggt á öðrum svörum sem kunna að nýtast almennum lesendum betur.

Höfundur

Jón Gunnar Þorsteinsson

JGÞ

bókmenntafræðingur og ritstjóri Vísindavefsins

Útgáfudagur

22.2.2008

Spyrjandi

Þuríður, Isabel, Lóa

Efnisorð

Tilvísun

JGÞ. „Hvað er bóla?“ Vísindavefurinn, 22. febrúar 2008. Sótt 20. apríl 2024. http://visindavefur.is/svar.php?id=7088.

JGÞ. (2008, 22. febrúar). Hvað er bóla? Vísindavefurinn. Sótt af http://visindavefur.is/svar.php?id=7088

JGÞ. „Hvað er bóla?“ Vísindavefurinn. 22. feb. 2008. Vefsíða. 20. apr. 2024. <http://visindavefur.is/svar.php?id=7088>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki
Spyrja

Sendu inn spurningu LeiðbeiningarTil baka

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Senda grein til vinar

=

Hvað er bóla?
Orðið bóla getur átt við ýmislegt, til dæmis við svokallaðar unglingabólur sem myndast þegar fitukirtlar í húðinni stækka. Um þannig bólur er hægt að lesa meira um í svari við spurningunni Af hverju fær fólk bólur?

Svo getur bóla líka átt við tískusveiflur eða slíkt, til dæmis þegar við segjum 'þetta er bara bóla' eða 'þetta er ekki ný bóla'. Þá notum við orðið í frekar niðrandi merkingu um eitthvað sem við teljum að verði skammlíft og sæti ekki miklum tíðindum. Rétt eins og þegar við fáum bólu á húðina á okkar sem springur svo án þess að nokkuð fleira gerist.

Einnig getur orðið bóla táknað skæðan smitsjúkdóm sem líka er kallaður bólusótt (variola). Þegar hún er í kúm nefnist hún kúabóla og er meðal annars notuð til að framleiða bóluefni gegn bólusótt í mönnum. Sóttvarnaraðferðin sem við köllum bólusetningu á rætur að rekja til þess þegar menn byrjuðu að nota kúabóluefni gegn bólusótt. Bólusetning nefnist á erlendum málum vaccinataion en vacca er latína og þýðir kýr.


Gömul mynd af konu með bólusótt og nýfæddu barni hennar sem er bólusett.

Stórabóla var skæð bólusótt sem geisaði á Íslandi á árunum 1707-1709. Sú bóla barst líklega til landsins með fötum manns sem lést úr bólu á leiðinni hingað. Um 18.000 manns dóu úr stórubólu en það var þriðjungur þjóðarinnar. Bólan lagðist aðallega á þá sem fæddust eftir bólufaraldurinn árið 1672. Ónæmiskerfi þeirra sem höfðu fengið bóluna í fyrra skiptið var líklega betur í stakk búið til að verjast stórubólu. Um ónæmiskerfið er hægt að lesa meira í svari við spurningunni Hvernig vinnur ónæmiskerfið? Er hægt að verða ónæmur fyrir kvefi?

Heimild og mynd:

Þetta svar er í flokknum "bekkirnir spyrja" þar sem starfsfólk vefsins svarar spurningum frá grunnskólabekk í kennslustund, samkvæmt samningi. Lögð er áhersla á skjót svör, stutt og aðgengileg. Oft er byggt á öðrum svörum sem kunna að nýtast almennum lesendum betur....