Sólin
Rís 05:08 • sest 21:44
Tunglið
Rís 00:00 • Sest 00:00
Flóð
Árdegis: 08:47 • Síðdegis: 21:08
Fjara
Árdegis: 02:49 • Síðdegis: 14:50
Starf dramatúrgsins er tiltölulega nýtt í íslensku leikhúsi, en víða erlendis hafa dramatúrgar lengi verið taldir ómissandi í starfsemi leikhúsa. Hlutur þeirra er meðal annars stór í leikhúslífi Þjóðverja og Frakka.
Dramatúrgar eru að jafnaði leikhúsfræðingar eða leiklistarfræðingar að mennt og hafa hlotið menntun sína í leikhúsfræðideildum háskóla. Þar læra þeir leiklistarsögu, lesa leikbókmenntir frá ólíkum tímum, kynna sér ýmsar stefnur í leiklist, leikstjórn og leikritun, takast á við að greina leikverk og leiksýningar og svo framvegis. Þeir stunda í sumum tilvikum einnig verklegt nám, meðal annars á sviði leikstjórnar eða handritsgerðar.
Sýningardramatúrgar starfa náið með leikstjórum einstakra sýninga við undirbúning og á æfingatímanum. Dramatúrginn safnar ýmsu efni sem nýst getur við undirbúning sýningarinnar og miðlar því til leikstjóra og annarra listamanna sem starfa við sýninguna. Dramatúrg og leikstjóri móta í sameiningu þá leið sem fara á í sviðsetningu leikritsins. Á æfingatímabilinu er dramatúrginn svo leikstjóranum til ráðgjafar. Tilhögun samstarfs dramatúrgs og leikstjóra ræðst þó fyrst og fremst af einstaklingunum, það er að segja því hvernig tiltekinn dramatúrg og leikstjóri kjósa að vinna saman. Til eru mörg dæmi þess að dramatúrg og leikstjóri starfi saman um lengri tíma að ólíkum leiksýningum, og þá oft við ólík leikhús. Einnig eru dæmi þess að dramatúrg og leikstjóri séu ráðnir til að stjórna leikhúsi, og gegna þeir þá saman starfi leikhússtjóra.
Leiklistarráðunautar leikhúsa veita listræna ráðgjöf og vinna fræðilega vinnu sem nýtast má við uppsetningar leiksýninga líkt og sýningardramatúrgar, en starf þeirra er ekki bundið við eina sýningu, heldur tengist það öllum verkefnum hvers leikárs og listrænni stefnumótun leikhússins. Líkt og gildir um starf sýningardramatúrgsins, þá getur starfsvið leiklistarráðunautarins verið ólíkt eftir einstaklingum og aðstæðum hverju sinni. Eitt af meginverkefnum hans er þó ávallt að taka þátt í verkefnavali, lesa leikrit sem berast og útvega handrit að nýjum eða eldri leikritum. Leiklistarráðunauturinn er þannig ráðgjafi leikhússtjóra varðandi verkefnaval. Einnig getur hann verið listrænn ráðgjafi hans á öðrum sviðum, og í sumum tilvikum starfar hann jafnhliða leikhússtjóra.
Leiklistarráðunauturinn er innlendum höfundum innan handar, hann les verk þeirra og veitir þeim ráðgjöf um hvernig megi þróa þau og bæta. Hann hefur einnig samstarf við þýðendur leikrita, les yfir þýðingar og þess háttar. Hann aðstoðar þá leikstjóra sem starfa án sýningardramatúrgs, meðal annars við gagnaöflun. Leiklistarráðunautur tekur gjarnan að sér að miðla fróðleik um þau leikverk sem sýnd eru í leikhúsinu, ekki einungis til listamannana, heldur einnig til almennings, meðal annars með fyrirlestrum og greinaskrifum, til dæmis í leikskrá. Leiklistarráðunautur er oft ritstjóri leikskrár. Auk ofantalinna verkefna sinnir leiklistarráðunautur ýmsum tilfallandi verkefnum, meðal annars hefur hann samstarf við kynningardeild leikhússins og sinnir ýmsum samskiptum við erlenda aðila.
Leikhúsritarar hafa starfað við íslensk leikhús um allangt skeið, og má segja að þeir hafi verið fyrirrennarar leiklistarráðunauta að ýmsu leyti, enda gegndu leikhúsfræðingar gjarnan starfi leikhúsritara. Eftir að starf leiklistarráðunautar varð til breyttist starf leikhúsritarans og vinnur hann nú einkum að kynningarmálum.
Hér á landi starfa nú leiklistarráðunautar við þrjú leikhús, Þjóðleikhúsið, Borgarleikhúsið og Útvarpsleikhúsið.
Mynd: Þjóðleikhúsið