Hér er einnig svarað spurningu Hjálmars Baldurssonar, sama efnis. Orðið eða nafnið Satan er hebreskt. Það er myndað af hebresku sögninni schatn er þýðir 'að fjandskapast, vera til meins og vera andsnúinn'. Sérnafnið Satan þýðir semsé andstæðingur, fjandmaður eða fjandi. Í Gamla testamentinu kemur Satan fram á nokkrum stöðum og um hlutverk hans veitir Jobsbók okkur mestar upplýsingar. Í upphafi hennar dregur Satan í efa trúfesti Jobs, hvetur Guð til að prófa hann og segir: „Rétt út hönd þína og snert allt, sem hann á og mun hann þá formæla þér.“ (Job 1.11). Þannig er Satan andstæðingur mannsins. Biblían kallar hann því einnig á grísku diabollos sem er dregið af að rugla, rífa í sundur, splundra, blekkja og skapa óeiningu. Satan hefur samkvæmt þessu það hlutverk á himnum að ákæra manninn frammi fyrir Guði. Hann er nokkurs konar saksóknari er leggur þrautir á Job svo hann bregðist og falli. Hann gerir þetta með því að skapa óeiningu með blekkingum og lygi. En ákærandi mannsins fellur. Jesús segir í lok Matteusarguðspjalls, þegar hann er upprisinn: „Allt vald er mér gefið á himni og jörðu. [...] Sjá, ég er með yður allt til enda veraldar.“ Og hann segir: „Ég hef gefið yður vald að stíga á höggorma og sporðdreka og yfir öllu óvinarins veldi. Alls ekkert mun yður mein gjöra.“ Jesús notar hér myndmál. Slanga og höggormar eru tákn fjandskapar, hættu og illinda, enda stefnir nálægð við þau lífi ætíð í voða. En í yfirfærðri merkingu er slangan oft tákn syndarinnar og tákn um fall mannsins. Hætturnar eru til staðar. Með blekkingu og lygi skapar Satan óeiningu og leiðir menn til syndar. Í freistingasögu Matteusarguðspjalls rífur djöfullinn orð ritningarinnar úr samhengi og reynir þannig að narra Jesú og freista hann til fylgilags við sig. En mistekst. Við getum, líkt og Jesús, spornað við freistingunum, stigið á höggorma og sporðdreka, við höfum vald yfir „öllu óvinarins veldi.“ Alls ekkert mun okkur þá mein gera. Freistingin og syndin eru raunverulegar. Satan er nafn yfir þann eða það sem freistar og dregur til syndar.
Er Satan til?
Hér er einnig svarað spurningu Hjálmars Baldurssonar, sama efnis. Orðið eða nafnið Satan er hebreskt. Það er myndað af hebresku sögninni schatn er þýðir 'að fjandskapast, vera til meins og vera andsnúinn'. Sérnafnið Satan þýðir semsé andstæðingur, fjandmaður eða fjandi. Í Gamla testamentinu kemur Satan fram á nokkrum stöðum og um hlutverk hans veitir Jobsbók okkur mestar upplýsingar. Í upphafi hennar dregur Satan í efa trúfesti Jobs, hvetur Guð til að prófa hann og segir: „Rétt út hönd þína og snert allt, sem hann á og mun hann þá formæla þér.“ (Job 1.11). Þannig er Satan andstæðingur mannsins. Biblían kallar hann því einnig á grísku diabollos sem er dregið af að rugla, rífa í sundur, splundra, blekkja og skapa óeiningu. Satan hefur samkvæmt þessu það hlutverk á himnum að ákæra manninn frammi fyrir Guði. Hann er nokkurs konar saksóknari er leggur þrautir á Job svo hann bregðist og falli. Hann gerir þetta með því að skapa óeiningu með blekkingum og lygi. En ákærandi mannsins fellur. Jesús segir í lok Matteusarguðspjalls, þegar hann er upprisinn: „Allt vald er mér gefið á himni og jörðu. [...] Sjá, ég er með yður allt til enda veraldar.“ Og hann segir: „Ég hef gefið yður vald að stíga á höggorma og sporðdreka og yfir öllu óvinarins veldi. Alls ekkert mun yður mein gjöra.“ Jesús notar hér myndmál. Slanga og höggormar eru tákn fjandskapar, hættu og illinda, enda stefnir nálægð við þau lífi ætíð í voða. En í yfirfærðri merkingu er slangan oft tákn syndarinnar og tákn um fall mannsins. Hætturnar eru til staðar. Með blekkingu og lygi skapar Satan óeiningu og leiðir menn til syndar. Í freistingasögu Matteusarguðspjalls rífur djöfullinn orð ritningarinnar úr samhengi og reynir þannig að narra Jesú og freista hann til fylgilags við sig. En mistekst. Við getum, líkt og Jesús, spornað við freistingunum, stigið á höggorma og sporðdreka, við höfum vald yfir „öllu óvinarins veldi.“ Alls ekkert mun okkur þá mein gera. Freistingin og syndin eru raunverulegar. Satan er nafn yfir þann eða það sem freistar og dregur til syndar.
Útgáfudagur
15.8.2000
Spyrjandi
Bríet Guðmundsdóttir, fædd 1989
Tilvísun
Sigurjón Árni Eyjólfsson og Haukur Már Helgason. „Er Satan til?“ Vísindavefurinn, 15. ágúst 2000, sótt 12. desember 2024, https://visindavefur.is/svar.php?id=795.
Sigurjón Árni Eyjólfsson og Haukur Már Helgason. (2000, 15. ágúst). Er Satan til? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=795
Sigurjón Árni Eyjólfsson og Haukur Már Helgason. „Er Satan til?“ Vísindavefurinn. 15. ágú. 2000. Vefsíða. 12. des. 2024. <https://visindavefur.is/svar.php?id=795>.