Hversu hratt fara jarðskjálftar?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hversu hratt fara jarðskjálftar?
Upprunalega spurningin var:

Hvað eru skjálftar lengi á leiðinni? (Hve hratt ferðast þeir?)

Þetta er ágætis spurning og eðlilegt að margir velti henni fyrir sér nú þegar mikil jarðskjálftahrina gengur yfir á Reykjanesskaga.

Fljótustu jarðskjálftabylgjurnar kallast P-bylgjur. Hraði þeirra í efri lögum jarðskorpunnar hér á landi er um 2-3 km á sekúndu en í neðri hluta jarðskorpunnar er hraðinn um 6,5 km á sekúndu. Fyrri talan á við þegar miðað er við næsta nágrenni skjálftans en annars seinni talan.

Ef við hugsum okkar skjálfta sem verður í 100 km fjarlægð frá okkur þá nær fljótasta bylgjan 6,5 km hraða á sekúndu sem samsvarar því að hún fari 23.000 km á klukkustund. Bylgjan er því 15 sekúndur að berast 100 km leið. Bylgja eftir skjálfta sem verður í um 33 km fjarlægð (sem er um það bil vegalengdin frá suðurenda Fagradalsfjalls að Kringlunni í Reykjavík) berst til okkar á tæpum 5 sekúndum.

Hægt er að setja þennan hraða í samhengi við hraða hljóðs í lofti sem er um 330 metrar á sekúndu. Hljóð er mun lengur að berast en hröðustu jarðskjálftabylgjurnar eða 5 mínútur að fara 100 km og 1 mínútu og 40 sekúndur að fara 33 km.

P-bylgjur jarðskjálfta skynjum við yfirleitt ekki sem skjálfta en við heyrum sveiflurnar sem þær vekja í loftinu. Svonefndar S-bylgjur sem berast seinna finnum við hins vegar greinilega og einnig aðrar bylgjur sem fylgja í kjölfarið. Hægt er að nýta sér muninn á hraða P-bylgna og S-bylgna til að áætla fjarlægð skjálftaupptaka í kílómetrum. Það er gert með því að margfalda sekúndufjölda sem líður á milli þessara tveggja bylgjutegunda með tölunni 8. Ef til dæmis um 4 sekúndur líða á milli P- og S-bylgna eru upptök skjálftans í um 32 km fjarlægð frá okkur.

Fjallað er meira og ýtarlegar um þetta í svari við spurningunni Hversu hratt fara jarðskjálftabylgjur frá upptökum til mælistaðar? og eins bendum við lesendum á að lesa svar við spurningunni Hvers vegna heyrist í jarðskjálfta áður en hann kemur?

Mynd:

• Kortasjá. (Sótt 16.03.2021).
...