Hvernig er dreifbýli (rural) skilgreint á Íslandi? Er skilgreiningin á orðinu landsbyggð (countryside) eitthvað öðruvísi en fyrir dreifbýli?Samkvæmt alþjóðlegum skilgreiningum er þéttbýli skilgreint sem “húsaþyrping með minnst 200 íbúum og fjarlægð milli húsa yfirleitt ekki meiri en 50 metrar…” (Manntal á Íslandi). Dreifbýli eða strjálbýli er þá sú mannabyggð sem ekki er þéttbýli. Þessi skilgreining er ekki einhlít til dæmis gagnvart byggð sem fylgir landbúnaði því að hún getur verið misjafnlega þétt og stundum þéttari en þarna er lýst. Landfræðingar hafa dýpkað skilgreininguna þannig að til að byggð sé þéttbýli þurfi hún að vera þéttari en almennt gengur og gerist á viðkomandi landsvæði, íbúarnir þurfa að hafa atvinnu sína að mestu af öðrum greinum en frumvinnslu og að viðkomandi byggð þurfi að gegna einhvers konar hlutverki fyrir umliggjandi byggð á sviði menningar, stjórnsýslu eða efnahagsstarfsemi (Urban Geography, bls. 10). Með tilliti til þessa getur þéttbýlissvæði verið fámennara en hin opinbera skilgreining segir til um og Hagstofa Íslands hefur skilgreint allmörg fámennari svæði sem slík. Í öðrum löndum gæti þetta leitt til þess að verulega fjölmennari landbúnaðarþorp en við þekkjum yrðu skilgreind sem dreifbýli. Við þekkjum ekki þess háttar byggð hérlendis en til eru einstaka byggðahverfi til sveita þar sem samtals búa allmargir íbúar samtýnis (það er að segja með samliggjandi túnum). Þekktastur þeirra er Þykkvibær. Hugtakið landsbyggð er ekki ýkja gamalt sem fræðilegt hugtak í byggðamálum þótt það sé frá miðöldum og komi meðal annars fyrir í Nýjatestamentisþýðingu Odds Gottskálkssonar. Með landsbyggð er átt við þann hluta byggðarinnar sem ekki er á höfuðborgarsvæðinu. Höfuðborgarsvæðið hefur verið skilgreint með sérstökum ákvörðunum þannig að því tilheyra sveitarfélög sem standa saman að Samtökum sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu. Þetta eru sveitarfélögin frá Hafnarfirði norður um Innnes, Kjalarnes og Kjós. Með bættum samgöngum og aukinni vinnusókn manna milli sveitarfélaga á suðvesturhorninu, ásamt því að íbúaþróun í nágrenni höfuðborgarsvæðisins hefur farið að líkjast höfuðborginni sjálfri, finnst mörgum að komið sé að því að endurskilgreina höfuðborgarsvæðið og þar með minnka landsbyggðina. Utan um svæðið er nokkurs konar krans sem nær frá Skarðsheiði að norðan, austur um Árnessýslu og á Suðurnes. Ástand mála og íbúaþróun undanfarinna ára á þessu svæði er önnur en á þeim svæðum sem liggja lengra frá höfuðborginni. Enn um sinn verður þó það svæði sem nú er skilgreint sem höfuðborgarsvæðið óbreytt og mun að einhverju leyti festast í sessi við kjördæmabreytinguna sem tekur formlega gildi í næstu kosningum til Alþingis. Þar munu 3 kjördæmi mynda þetta svæði saman en hingað til hafa Suðurnes fylgt Reykjaneskjördæmi eins og kunnugt er. Tilvísanir: Hagstofa Íslands: Manntal á Íslandi 1. desember 1960 Ray M. Northam: Urban Geography, John Wiley & Sons, New York, 1979.
Hvernig eru hugtökin dreifbýli og landsbyggð skilgreind hér á landi?
Útgáfudagur
18.8.2000
Spyrjandi
Guðrún Gunnarsdóttir
Tilvísun
Sigurður Guðmundsson. „Hvernig eru hugtökin dreifbýli og landsbyggð skilgreind hér á landi?“ Vísindavefurinn, 18. ágúst 2000, sótt 3. desember 2024, https://visindavefur.is/svar.php?id=834.
Sigurður Guðmundsson. (2000, 18. ágúst). Hvernig eru hugtökin dreifbýli og landsbyggð skilgreind hér á landi? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=834
Sigurður Guðmundsson. „Hvernig eru hugtökin dreifbýli og landsbyggð skilgreind hér á landi?“ Vísindavefurinn. 18. ágú. 2000. Vefsíða. 3. des. 2024. <https://visindavefur.is/svar.php?id=834>.