Sólin Sólin Rís 03:17 • sest 23:37 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 13:10 • Sest 02:43 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 12:29 • Síðdegis: 24:52 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 06:15 • Síðdegis: 18:33 í Reykjavík
Sólin Sólin Rís 03:17 • sest 23:37 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 13:10 • Sest 02:43 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 12:29 • Síðdegis: 24:52 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 06:15 • Síðdegis: 18:33 í Reykjavík
LeiðbeiningarTil baka

Sendu inn spurningu

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=
Forsíða Hugvísindi Málvísindi: íslensk Hvað er felliköttur og hvað er átt við með orðinu í tengslum við eldgos?

Flokkun:

27.5.2025
Hugvísindi Málvísindi: íslensk

Hvað er felliköttur og hvað er átt við með orðinu í tengslum við eldgos?

Guðrún Kvaran

Upprunalega spurningin hljóðaði svona:

Hvað þýðir orðið felliköttur? Til dæmis nefnt um eldgos.

Notkun orðsins felliköttur í tengslum við eldgos er tiltölulega ný og eignuð Ármanni Höskuldssyni jarðfræðingi (sbr. Mbl. 8. apríl 2024). Felliköttur er sama orð og fjalaköttur, eins konar músagildra. Elsta dæmi um fellikött á timarit.is er úr blaðinu Heimskringlu frá 1890: „þeir voru eins og mús undir felliketti.“

Góð lýsing á fjalaketti er í Sarpi, Menningarsögulegu gagnasafni Þjóðminjasafns Íslands. Þar segir:

Fjalaköttur gerður úr tveimur fjalabútum sem liggja hver ofan á öðrum en með sérstökum útbúnaði. Efri fjölinni er haldið uppi til annars endans og æti sett á milli. Þar glepst dýrið inn á milli en komi það við hnapp sem heldur fjölunum í sundur fellur sú efri niður. Við brúnir efri fjalar eru smánaglar í röð. Grindin við gaflinn er nýrri en aðrir hlutar fjalakattarins.

Ef horft er á myndina sem fylgir lýsingu Ármanns má alveg sjá felliköttinn fyrir sér.

Mynd af eiginlegum felliketti er síðan hægt að skoða í Sarpinum, ef smellt er á þennan hlekk - og einnig efst í þessu svari.

Heimildir:

Mynd:

Höfundur

Guðrún Kvaran

Guðrún Kvaran

prófessor

Útgáfudagur

27.5.2025

Spyrjandi

Ingibjörg Ólafsdóttir

Efnisorð

Tilvísun

Guðrún Kvaran. „Hvað er felliköttur og hvað er átt við með orðinu í tengslum við eldgos?“ Vísindavefurinn, 27. maí 2025, sótt 3. júní 2025, https://visindavefur.is/svar.php?id=86480.

Guðrún Kvaran. (2025, 27. maí). Hvað er felliköttur og hvað er átt við með orðinu í tengslum við eldgos? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=86480

Guðrún Kvaran. „Hvað er felliköttur og hvað er átt við með orðinu í tengslum við eldgos?“ Vísindavefurinn. 27. maí. 2025. Vefsíða. 3. jún. 2025. <https://visindavefur.is/svar.php?id=86480>.

Chicago | APA | MLA

Tengd svör

Skoða öll nýjustu svörin

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki

Senda grein til vinar

=

Hvað er felliköttur og hvað er átt við með orðinu í tengslum við eldgos?
Upprunalega spurningin hljóðaði svona:

Hvað þýðir orðið felliköttur? Til dæmis nefnt um eldgos.

Notkun orðsins felliköttur í tengslum við eldgos er tiltölulega ný og eignuð Ármanni Höskuldssyni jarðfræðingi (sbr. Mbl. 8. apríl 2024). Felliköttur er sama orð og fjalaköttur, eins konar músagildra. Elsta dæmi um fellikött á timarit.is er úr blaðinu Heimskringlu frá 1890: „þeir voru eins og mús undir felliketti.“

Góð lýsing á fjalaketti er í Sarpi, Menningarsögulegu gagnasafni Þjóðminjasafns Íslands. Þar segir:

Fjalaköttur gerður úr tveimur fjalabútum sem liggja hver ofan á öðrum en með sérstökum útbúnaði. Efri fjölinni er haldið uppi til annars endans og æti sett á milli. Þar glepst dýrið inn á milli en komi það við hnapp sem heldur fjölunum í sundur fellur sú efri niður. Við brúnir efri fjalar eru smánaglar í röð. Grindin við gaflinn er nýrri en aðrir hlutar fjalakattarins.

Ef horft er á myndina sem fylgir lýsingu Ármanns má alveg sjá felliköttinn fyrir sér.

Mynd af eiginlegum felliketti er síðan hægt að skoða í Sarpinum, ef smellt er á þennan hlekk - og einnig efst í þessu svari.

Heimildir:

Mynd:...