Senda inn spurningu
Sólin Sólin Rís 05:22 • sest 21:31 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 23:11 • Sest 05:11 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 06:38 • Síðdegis: 18:56 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 00:39 • Síðdegis: 12:46 í Reykjavík
Visit the English version

Flokkun:

Heilbrigðisvísindi Lífvísindi: mannslíkaminn

Af hverju fær fólk bólur?

Þuríður Þorbjarnardóttir

Margir hafa sent inn spurningu um bólur. Aðrir spyrjendur eru Sigrún Óskarsdóttir, Berglind Ýr Jónasdóttir, Anna Hjörleifsdóttir, Trausti Salvar Kristjánsson og Margrét Friðriksdóttir, auk fleiri spyrjenda.

Ein tegund kirtla í húðinni eru fitukirtlar. Í langflestum tilvikum er hver þeirra tengdur einum hársekk. Þann hluta fitukirtils sem seytir húðfitu er að finna í leðurhúðinni og opnast hann inn í hársekkinn (þann hluta sem lítur út eins og flöskuháls), eða beint út á yfirborð húðarinnar.



Húðfitan sem fitukirtlar seyta er olíukennd. Húðfitan kemur í veg fyrir að hár ofþorni og hindrar að uppgufun vatns úr húðinni verði of mikil. Einnig heldur hún húðinni mjúkri og heldur aftur af vexti sumra baktería.



Þegar fitukirtlar í andliti stækka vegna uppsafnaðrar húðfitu myndast fílapenslar. Þar sem sumar bakteríur nærast á húðfitu geta fílapenslar orðið að bólum og jafnvel kýlum. Hinn svarti litur fílapenslanna stafar af húðlitarefninu melaníni og oxaðri olíu, en ekki óhreinindum eins og margir telja.



Á kynþroskaskeiðinu stækka fitukirtlar og starfsemi þeirra eykst. Í sumum tilfellum bólgna þeir ef ástandið er slæmt og er þá talað um að unglingurinn sé með gelgjubólur eða unglingabólur (e. acne). Í slæmum tilfellum getur verið nauðsynlegt að leita til húðlæknis sem mælir stundum með sýklalyfjakúr.

Í grein á doktor.is, þar sem fjallað er mun ítarlegar um unglingabólur, er að finna upptalningu á nokkrum ráðum til að halda bólum í skefjum. Þau eru eftirfarandi:
  • Ekki nudda húðina, eða skrúbba hana, það eykur hættuna á að húðin versni.
  • Þvo hárið reglulega með sjampói og varast að það sé mikið í snertingu við andlitið.
  • Vara sig á að meðhöndla bólurnar of mikið og alls ekki kreista þær. Það skilur eftir sig ör.
  • Vara sig á miklum kulda, hita og sólarbirtu. Sólarbirta getur haft góð áhrif á bólurnar tímabundið en heldur þeim ekki alveg niðri. Þar að auki valda of miklir sólargeislar húðskaða og jafnvel krabbameini.
  • Nota rakakrem, sólarvörn og snyrtivörur sem innihalda ekki mikla fitu og stífla þar með ekki svitaholur húðarinnar (non-comedogen).
  • Engar vísindalegar sannanir eru fyrir því að ákveðnar fæðutegundir valdi bólum. Ef viss fæðutegund veldur bólumyndun hvað eftir annað, til dæmis tómatar, rækjur, súkkulaði eða ostur er best að láta hana eiga sig.
  • Borða hollt og fjölbreytt fæði, drekka mikið vatn og hreyfa þig reglulega. Almenn vellíðan eykur vellíðan í húðinni
  • Hægt er að leita leiðbeininga varðandi umhirðu húðarinnar hjá snyrtisérfræðingi, en því fylgja útgjöld.
  • Hreinsivörur sem keyptar eru án lyfseðils bera yfirleitt ekki árangur fyrr en eftir 6-8 vikna notkun.

Einnig má benda á grein Ingu Kolbrúnar Hjartardóttur hjúkrunarfræðings og snyrtifræðings, Húð unglinga og sjálfsmynd, sem finna má á doktor.is.

Myndir: acne.com

Höfundur

Þuríður Þorbjarnardóttir

Þuríður Þorbjarnardóttir

líffræðingur

Útgáfudagur

10.3.2003

Spyrjandi

Ásta Magnúsdóttir, f. 1984

Efnisorð

Tilvísun

Þuríður Þorbjarnardóttir. „Af hverju fær fólk bólur?“ Vísindavefurinn, 10. mars 2003. Sótt 24. apríl 2024. http://visindavefur.is/svar.php?id=3215.

Þuríður Þorbjarnardóttir. (2003, 10. mars). Af hverju fær fólk bólur? Vísindavefurinn. Sótt af http://visindavefur.is/svar.php?id=3215

Þuríður Þorbjarnardóttir. „Af hverju fær fólk bólur?“ Vísindavefurinn. 10. mar. 2003. Vefsíða. 24. apr. 2024. <http://visindavefur.is/svar.php?id=3215>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki
Spyrja

Sendu inn spurningu LeiðbeiningarTil baka

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Senda grein til vinar

=

Af hverju fær fólk bólur?

Margir hafa sent inn spurningu um bólur. Aðrir spyrjendur eru Sigrún Óskarsdóttir, Berglind Ýr Jónasdóttir, Anna Hjörleifsdóttir, Trausti Salvar Kristjánsson og Margrét Friðriksdóttir, auk fleiri spyrjenda.

Ein tegund kirtla í húðinni eru fitukirtlar. Í langflestum tilvikum er hver þeirra tengdur einum hársekk. Þann hluta fitukirtils sem seytir húðfitu er að finna í leðurhúðinni og opnast hann inn í hársekkinn (þann hluta sem lítur út eins og flöskuháls), eða beint út á yfirborð húðarinnar.



Húðfitan sem fitukirtlar seyta er olíukennd. Húðfitan kemur í veg fyrir að hár ofþorni og hindrar að uppgufun vatns úr húðinni verði of mikil. Einnig heldur hún húðinni mjúkri og heldur aftur af vexti sumra baktería.



Þegar fitukirtlar í andliti stækka vegna uppsafnaðrar húðfitu myndast fílapenslar. Þar sem sumar bakteríur nærast á húðfitu geta fílapenslar orðið að bólum og jafnvel kýlum. Hinn svarti litur fílapenslanna stafar af húðlitarefninu melaníni og oxaðri olíu, en ekki óhreinindum eins og margir telja.



Á kynþroskaskeiðinu stækka fitukirtlar og starfsemi þeirra eykst. Í sumum tilfellum bólgna þeir ef ástandið er slæmt og er þá talað um að unglingurinn sé með gelgjubólur eða unglingabólur (e. acne). Í slæmum tilfellum getur verið nauðsynlegt að leita til húðlæknis sem mælir stundum með sýklalyfjakúr.

Í grein á doktor.is, þar sem fjallað er mun ítarlegar um unglingabólur, er að finna upptalningu á nokkrum ráðum til að halda bólum í skefjum. Þau eru eftirfarandi:
  • Ekki nudda húðina, eða skrúbba hana, það eykur hættuna á að húðin versni.
  • Þvo hárið reglulega með sjampói og varast að það sé mikið í snertingu við andlitið.
  • Vara sig á að meðhöndla bólurnar of mikið og alls ekki kreista þær. Það skilur eftir sig ör.
  • Vara sig á miklum kulda, hita og sólarbirtu. Sólarbirta getur haft góð áhrif á bólurnar tímabundið en heldur þeim ekki alveg niðri. Þar að auki valda of miklir sólargeislar húðskaða og jafnvel krabbameini.
  • Nota rakakrem, sólarvörn og snyrtivörur sem innihalda ekki mikla fitu og stífla þar með ekki svitaholur húðarinnar (non-comedogen).
  • Engar vísindalegar sannanir eru fyrir því að ákveðnar fæðutegundir valdi bólum. Ef viss fæðutegund veldur bólumyndun hvað eftir annað, til dæmis tómatar, rækjur, súkkulaði eða ostur er best að láta hana eiga sig.
  • Borða hollt og fjölbreytt fæði, drekka mikið vatn og hreyfa þig reglulega. Almenn vellíðan eykur vellíðan í húðinni
  • Hægt er að leita leiðbeininga varðandi umhirðu húðarinnar hjá snyrtisérfræðingi, en því fylgja útgjöld.
  • Hreinsivörur sem keyptar eru án lyfseðils bera yfirleitt ekki árangur fyrr en eftir 6-8 vikna notkun.

Einnig má benda á grein Ingu Kolbrúnar Hjartardóttur hjúkrunarfræðings og snyrtifræðings, Húð unglinga og sjálfsmynd, sem finna má á doktor.is.

Myndir: acne.com

...