Sólin Sólin Rís 08:55 • sest 17:27 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 00:00 • Sest 00:00 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 09:19 • Síðdegis: 21:43 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 02:57 • Síðdegis: 15:44 í Reykjavík
Sólin Sólin Rís 08:55 • sest 17:27 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 00:00 • Sest 00:00 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 09:19 • Síðdegis: 21:43 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 02:57 • Síðdegis: 15:44 í Reykjavík
LeiðbeiningarTil baka

Sendu inn spurningu

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=
Forsíða Hugvísindi Málvísindi: almennt Hvað þýðir orðið penta í grísku?

Flokkun:

27.2.2002
Hugvísindi Málvísindi: almennt

Hvað þýðir orðið penta í grísku?

Stefán Jónsson

Því er fljótsvarað: penta, eða pente, þýðir "fimm"! Þetta er eitt af töluorðunum í forngrísku, en frumtölurnar og raðtölurnar upp að tíu eru sem hér segir:


FRUMTÖLURRAÐTÖLUR
kk./öll kynkvk.hk.
1eismiaenprótos
2duodeuteros
3treistreistriatritos
4tessarestessarestessaratetartos
5pentepemptos
6hexhektos
7heptahebdomos
8októogdoos
9enneaenatos
10dekadekatos

Í flestum vestur-evrópskum málum koma þessi orð fyrir í ýmsum samsetningum. Einkum á þetta við um margvísleg fræðiorð sem ýmist eru mynduð beint af grískum orðstofnum eða voru upphaflega grísk tökuorð í latínu og eru fengin þaðan. Það er hins vegar nokkuð mismunandi hvort það eru frumtölurnar eða raðtölurnar sem orðin eru mynduð úr. Sem dæmi mætti nefna:
  • proton: róteind (eiginlega: hið fyrsta)
  • trigon: þríhyrningur, trigonometry: hornafræði (eiginlega: þríhyrningafræði), trilogy: þríleikur
  • pentagon: fimmhyrningur, pentagram: fimm arma stjarna, Pentateuch: Fimmbókaritið en það er annað nafn á Mósebókunum í Gamla testamentinu
  • hexagramm: sexhyrnd stjarna, samsett úr tveimur þríhyrningum, einnig nefnt Davíðsstjarna; hexameter: sexliðaháttur (tiltekinn bragarháttur)
  • octopus: kolkrabbi (eiginlega: áttfættlingur)

Deka er eitt af forskeytunum í metrakerfinu og táknar stærðina sem er tíföld grunnmælieiningin, til dæmis væri tíu metra lengd einn dekametri. Nýverið kom líka út íslensk þýðing á ítölsku bókinni Dekameron. Þó að bókin sé ítölsk er titillinn dreginn af grísku orðunum "deka hemerón" sem þýða eiginlega "tíu daga". Þetta vísar til þess að efni bókarinnar er lagt í munn tíu persónum sem segja hver annarri sögur á tíu daga tímabili.

Að lokum má nefna að ein allra stærsta skrifstofubygging veraldar er bandaríska varnarmálaráðuneytið, Pentagon. Eins og sjá má af myndum er þetta gríska nafn vel valið þar sem það lýsir fimmhyrndu húsinu prýðilega.



Mynd: HB

Höfundur

Stefán Jónsson

fyrrverandi starfsmaður Vísindavefsins

Útgáfudagur

27.2.2002

Spyrjandi

Sigurlaug Gísladóttir

Efnisorð

Tilvísun

Stefán Jónsson. „Hvað þýðir orðið penta í grísku?“ Vísindavefurinn, 27. febrúar 2002, sótt 27. október 2025, https://visindavefur.is/svar.php?id=2147.

Stefán Jónsson. (2002, 27. febrúar). Hvað þýðir orðið penta í grísku? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=2147

Stefán Jónsson. „Hvað þýðir orðið penta í grísku?“ Vísindavefurinn. 27. feb. 2002. Vefsíða. 27. okt. 2025. <https://visindavefur.is/svar.php?id=2147>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki

Senda grein til vinar

=

Hvað þýðir orðið penta í grísku?
Því er fljótsvarað: penta, eða pente, þýðir "fimm"! Þetta er eitt af töluorðunum í forngrísku, en frumtölurnar og raðtölurnar upp að tíu eru sem hér segir:


FRUMTÖLURRAÐTÖLUR
kk./öll kynkvk.hk.
1eismiaenprótos
2duodeuteros
3treistreistriatritos
4tessarestessarestessaratetartos
5pentepemptos
6hexhektos
7heptahebdomos
8októogdoos
9enneaenatos
10dekadekatos

Í flestum vestur-evrópskum málum koma þessi orð fyrir í ýmsum samsetningum. Einkum á þetta við um margvísleg fræðiorð sem ýmist eru mynduð beint af grískum orðstofnum eða voru upphaflega grísk tökuorð í latínu og eru fengin þaðan. Það er hins vegar nokkuð mismunandi hvort það eru frumtölurnar eða raðtölurnar sem orðin eru mynduð úr. Sem dæmi mætti nefna:
  • proton: róteind (eiginlega: hið fyrsta)
  • trigon: þríhyrningur, trigonometry: hornafræði (eiginlega: þríhyrningafræði), trilogy: þríleikur
  • pentagon: fimmhyrningur, pentagram: fimm arma stjarna, Pentateuch: Fimmbókaritið en það er annað nafn á Mósebókunum í Gamla testamentinu
  • hexagramm: sexhyrnd stjarna, samsett úr tveimur þríhyrningum, einnig nefnt Davíðsstjarna; hexameter: sexliðaháttur (tiltekinn bragarháttur)
  • octopus: kolkrabbi (eiginlega: áttfættlingur)

Deka er eitt af forskeytunum í metrakerfinu og táknar stærðina sem er tíföld grunnmælieiningin, til dæmis væri tíu metra lengd einn dekametri. Nýverið kom líka út íslensk þýðing á ítölsku bókinni Dekameron. Þó að bókin sé ítölsk er titillinn dreginn af grísku orðunum "deka hemerón" sem þýða eiginlega "tíu daga". Þetta vísar til þess að efni bókarinnar er lagt í munn tíu persónum sem segja hver annarri sögur á tíu daga tímabili.

Að lokum má nefna að ein allra stærsta skrifstofubygging veraldar er bandaríska varnarmálaráðuneytið, Pentagon. Eins og sjá má af myndum er þetta gríska nafn vel valið þar sem það lýsir fimmhyrndu húsinu prýðilega.



Mynd: HB...