Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.
Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar
um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að
svara öllum spurningum.
Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að
svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki
nægileg deili á sér.
Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.
Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!
Því er fljótsvarað: penta, eða pente, þýðir "fimm"! Þetta er eitt af töluorðunum í forngrísku, en frumtölurnar og raðtölurnar upp að tíu eru sem hér segir:
FRUMTÖLUR
RAÐTÖLUR
kk./öll kyn
kvk.
hk.
1
eis
mia
en
prótos
2
duo
deuteros
3
treis
treis
tria
tritos
4
tessares
tessares
tessara
tetartos
5
pente
pemptos
6
hex
hektos
7
hepta
hebdomos
8
októ
ogdoos
9
ennea
enatos
10
deka
dekatos
Í flestum vestur-evrópskum málum koma þessi orð fyrir í ýmsum samsetningum. Einkum á þetta við um margvísleg fræðiorð sem ýmist eru mynduð beint af grískum orðstofnum eða voru upphaflega grísk tökuorð í latínu og eru fengin þaðan. Það er hins vegar nokkuð mismunandi hvort það eru frumtölurnar eða raðtölurnar sem orðin eru mynduð úr. Sem dæmi mætti nefna:
pentagon: fimmhyrningur, pentagram: fimm arma stjarna, Pentateuch: Fimmbókaritið en það er annað nafn á Mósebókunum í Gamla testamentinu
hexagramm: sexhyrnd stjarna, samsett úr tveimur þríhyrningum, einnig nefnt Davíðsstjarna; hexameter: sexliðaháttur (tiltekinn bragarháttur)
octopus: kolkrabbi (eiginlega: áttfættlingur)
Deka er eitt af forskeytunum í metrakerfinu og táknar stærðina sem er tíföld grunnmælieiningin, til dæmis væri tíu metra lengd einn dekametri. Nýverið kom líka út íslensk þýðing á ítölsku bókinni Dekameron. Þó að bókin sé ítölsk er titillinn dreginn af grísku orðunum "deka hemerón" sem þýða eiginlega "tíu daga". Þetta vísar til þess að efni bókarinnar er lagt í munn tíu persónum sem segja hver annarri sögur á tíu daga tímabili.
Að lokum má nefna að ein allra stærsta skrifstofubygging veraldar er bandaríska varnarmálaráðuneytið, Pentagon. Eins og sjá má af myndum er þetta gríska nafn vel valið þar sem það lýsir fimmhyrndu húsinu prýðilega.