Vísindavefurinn: Hvað heita tungl Júpíters, hvað eru þau þung, hvað eru þau stór og hvað eru þau mörg?

Samkvæmt nýjustu upplýsingum (árið 2002) ganga að minnsta kosti 61 tungl umhverfis stærstu reikistjörnu sólkerfisins, Júpíter. Tunglin skiptast í tvo hópa, óregluleg og regluleg. Óreglulegu tunglin eru að minnsta kosti 31. Af þeim eru 25 í um tuttugu milljón kílómetra fjarlægð frá Júpíter og hafa brautarhalla nærri 150 til 160 gráður, sem þýðir að brautarhreyfing þeirra er í öfuga átt um plánetuna miðað við hreyfingu hennar. Fimm óreglulegu tunglanna eru í um 11.000.000 kílómetra fjarlægð frá Júpíter og braut þeirra hallar um 30 gráður, sem þýðir að þau hreyfast í sömu átt og plánetan gengur um sól. Eitt óreglulegt tungl fellur ekki inn í þessa hópa. Það gengur í sömu átt og plánetan, er í um sjö milljón kílómetra fjarlægð og brautinni hallar 45 gráður. Talið er líklegt að óreglulegu tunglin hafi upprunalega verið smástirni sem Júpíter fangaði einhvern tímann í árdaga sólkerfisins.

Reglulegu tunglin eru átta talsins. Þau sveima öll á reglulegum hringlaga brautum umhverfis Júpíter og brautunum hallar lítið. Öll eru þau í innan við tveggja milljón km fjarlægð frá plánetunni og hafa líklega myndast á svipuðum tíma og hún.

Fjögur innstu tunglin hafa veikt þyngdarsvið og missa þess vegna frá sér efni þegar litlir loftsteinar rekast á þau. Efnið sem þannig fellur til fer í þunna hringinn umhverfis Júpíter.

Fjögur ytri tunglin í hópi reglulegu tunglanna eru kennd við Galíleó og eru langstærstu tungl Júpíters. Um Galíleótunglin og fleiri tungl má lesa nánar í svari sama höfundar við spurningunni: Hvað er einkennandi fyrir tungl Júpíters, sérstaklega Kallistó, Ganýmedes, Íó og Evrópu?

Eitt tunglanna, S/1975 J1, týndist og fannst svo aftur árið 2000 og var þá til bráðabirgða nefnt S/2000 J1. Númeraheiti tunglanna eru til bráðabirgða. Hér fyrir neðan er tafla þar sem sjá má stærð tunglanna, massa, fjarlægð, hver uppgötvaði þau og hvenær.

Tungl	Nr.	Radíus (km)	Massi (kg)	Fjarlægð (km)	Uppgötvað af	Árið
Metís	XVI	20	9,56?*10¹⁶	127.969	Stephen Synnott	1979
Adrastea	XV	12,5x10 x7,5	1,91*10¹⁶	128.971	Jewitt-Danielson	1979
Amalþea	V	135x84 x75	7,17*10¹⁸	181.300	Edward Barnard	1892
Þeba	XIV	55x45	7,77*10¹⁷	221.895	Stephen Synnott	1979
Íó	I	1,815	8,94*10²²	421.600	Galíleó Galílei	1610
Evrópa	II	1,569	4,80*10²²	670.900	Galíleó Galílei	1610
Ganýmedes	III	2,631	1,48*10²³	1.070.000	Galíleó Galílei	1610
Kallistó	IV	2,400	1,08*10²³	1.883.000	Galíleó Galílei	1610
S/1975J1 S/2000J1		4	?	7.435.000	Sheppard o.fl	2000
Leda	XIII	8	5,68*10¹⁵	11.094.000	Charles Kowal	1974
Himalía	VI	93	9,56*10¹⁸	11.480.000	Charles Perrine	1904
Lýsiþea	X	18	7,77*10¹⁷	11.720.000	Seth Nicholson	1938
Elara	VII	38	7,77*10¹⁷	11.737.000	Charles Perrine	1905
S/2000J11		2	?	12.654.000	Sheppard o.fl	2000
S/2000J10		1,9	?	20.375.000	Sheppard o.fl	2000
S/2000J3		2,6	?	20.733.000	Sheppard o.fl	2000
S/2000J5		2,2	?	21.019.000	Sheppard o.fl	2000
S/2000J7		3,4	?	21.162.000	Sheppard o.fl	2000
Ananke	XII	15	3,82*10¹⁶	21.200.000	Seth Nicholson	1951
S/2000J9		2,5	?	21.734.000	Sheppard o.fl	2000
S/2000J4		1,6	?	21.948.000	Sheppard o.fl	2000
Karme	XI	20	9,56*10¹⁶	22.600.000	S. Nicholson	1938
S/2000J6		1,9	?	22.806.000	Sheppard o.fl	2000
Parsífe	VIII	25	1,91*10¹⁷	23.500.000	PhilipMelotte	1908
S/2000J8		2,7	?	23.521.000	Sheppard o.fl	2000
Sínópa	IX	18	7,77*10¹⁶	23.700.000	Seth Nicholson	1914
S/2000J2		2,6	?	24.164.000	Sheppard o.fl	2000
S/1999J1		2,4	?	24.296.000	Spacewatch	1999
S/2001J1		2	?	23.776.000	Sheppard o.fl	2001
S/2001J2		2	?	20.841.000	Sheppard o.fl	2001
S/2001J3		2	?	21.324.000	Sheppard o.fl	2001
S/2001J4		1,5	?	23.317.000	Sheppard o.fl	2001
S/2001J5		1	?	23.515.000	Sheppard o.fl	2001
S/2001J6		1	?	22.877.000	Sheppard o.fl	2001
S/2001J7		1,5	?	20.997.000	Sheppard o.fl	2001
S/2001J8		1	?	20.712.000	Sheppard o.fl	2001
S/2001J9		1	?	20.816.000	Sheppard o.fl	2001
S/2001J10		1	?	18.978.000	Sheppard o.fl	2001
S/2001J11		1,5	?	23.401.000	Sheppard o.fl	2001

Heimildir:

Stjörnufræðivefurinn: Galíleótunglin
The Jupiter Satellite Page, síða hjá stjarnvísindadeild Háskólans á Hawaii, tileinkuð tunglum Júpíters
Solarviews, vefsetur um sólkerfið okkar.
Vefsíða Almanaks Háskóla Íslands

Sendu inn spurningu Leiðbeiningar Til baka

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

Senda grein til vinar

Hvað heita tungl Júpíters, hvað eru þau þung, hvað eru þau stór og hvað eru þau mörg?

Höfundur

Útgáfudagur

Spyrjandi

Efnisorð

Tilvísun

Sendu inn spurningu Leiðbeiningar Til baka

Senda grein til vinar

Hvað heita tungl Júpíters, hvað eru þau þung, hvað eru þau stór og hvað eru þau mörg?

Höfundur

Útgáfudagur

Spyrjandi

Efnisorð

Tilvísun

Deila

Sendu inn spurningu LeiðbeiningarTil baka

Senda grein til vinar

Sendu inn spurningu Leiðbeiningar Til baka