Hvað gerir dópamín?

Dópamín er taugaboðefni í heilanum og kemur víða við sögu. Efnafræðilega tilheyrir það amínum en amín eru einn meginflokkur hormóna (hinir eru peptíð og sterar). Dópamín er nauðsynlegt fyrir eðlilega starfsemi miðtaugakerfisins. Hér á eftir er gerð grein fyrir nokkrum helstu hlutverkum þess.

Í grunnkjörnum heilans kemur dópamín að stjórnun hreyfinga. Ef það vantar verða hreyfingar skrykkjóttar og erfitt að stjórna þeim. Þetta er lýsingin á Parkisonsveiki en skortur á dópamíni í grunnkjörnum heilans og ójafnvægi boðefna í kjölfarið er talin vera orsök einkenna Parkinsonsveikinnar. Lyfjameðferð við veikinni gengur annað hvort út á að auka virkni dópamíns í heilanum, draga úr niðurbroti þess, bæta upp skortinn á því eða draga úr virkni ensímisins sem brýtur dópamínið niður (það er, seinka niðurbrotinu).

Einnig hefur dópamín verið tengt kækjum sem fylgja Tourette-heilkenninu og er kenningin sú að of mikil dópamínvirkni í heila valdi kækjum. Því til stuðnings hefur verið bent á að dópamínörvandi lyf geti ýtt undir kæki og dópamínhamlandi lyf geti bælt þá.

Í ennisblöðum heilans stjórnar dópamín upplýsingaflæði frá öðrum svæðum heilans. Truflun í dópamínseyti hér getur leitt til samhengislausrar hugsunar, jafnvel geðklofa. Dópamínskortur í ennisblöðum getur einnig leitt til minnistaps.

Í svonefndu randkerfi hefur dópamín áhrif á tilfinningar en randkerfið ræður miklu um atferli manna með áhrifum á hvatir og geðhrif. Talið er að of mikið af efninu hér leiði til ofsóknarbrjálæðis.

Ennfremur tekur dópamín þátt í efnafræði ánægjunnar en losun efnisins í þann hluta randkerfisins sem hefur verið kallaður ánægjustöð (svæði rétt neðan við stúku heilans) framkallar ánægju. Ánægjustöðin verðlaunar lífsnauðsynlega starfsemi svo sem át og kynlíf en hún kemur einnig við sögu í fíkninni sem tengist alkóhóli, tóbaki og ýmsum lyfjum.

Dópamín er einnig hormón seytt frá undirstúku heilans. Meginhlutverk þess er að hindra seyti mjólkurhormóns (prólaktíns) frá heiladingli.

Dópamín er einnig notað sem lyf (Dopastat og Intropin) sem hafa áhrif á driftaugakerfið og framkallar aukna hjartsláttartíðni og hærri blóðþrýsting. Það er því notað til að lækna lágan blóðþrýsting og lost.

Heimildir: