Senda inn spurningu
Sólin Sólin Rís 07:09 • sest 19:30 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 00:00 • Sest 00:00 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 10:39 • Síðdegis: 23:14 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 04:13 • Síðdegis: 17:09 í Reykjavík
Visit the English version

Flokkun:

Náttúruvísindi og verkfræði Lífvísindi: dýrafræði

Hvað getið þið sagt mér um svartar mömbur?

Jón Már Halldórsson

Svarta mamban (Dendroaspis polylepis) er eitraður snákur, sá næst lengsti sem til er. Fullorðin dýr geta orðið rúmlega 4 metra löng. Svartar mömbur geta verið mjög árásargjarnar og enginn snákur fer eins hratt yfir og þær. Þær geta skriðið á allt að 23 kílómetra hraða á klst! Reyndar eru svörtu mömburnar afar kjarklitlar í samskiptum við menn. Ef þær verða varar við mannaferðir eru þær yfirleitt fljótar að forða sér þrátt fyrir að vera vel vopnum búnar og stórar. Enginn skyldi hins vegar elta svartar mömbur uppi því sé þeim ógnað, snúast þær snöggt til varnar og höggva til óvinarins.



Þrátt fyrir nafngiftina eru þær ekki svartar, heldur brúngráar að ofan en mun ljósari að neðan. Nafngiftin er tilkomin af svörtum lit umhverfis kjaftinn.

Heimkynni svörtu mömbunnar eru í austurhluta Afríku, frá suðurhluta Eþíópíu í norðri til Suður-Afríku á opnum gresjum og staktrjáarsléttum. Mömburnar lifa á litlum spendýrum, aðallega nagdýrum og einnig eru eðlur og fuglar á matseðli þeirra.

Um nætur heldur svarta mamban til í holum og göngum í klettum og í urð. Hún fer á stjá á morgnana í fæðuleit. Oftast eru mömburnar nokkrar saman, stundum fjórar til fimm í hóp. Svartar mömbur geta haldið hausnum í allt að 1 metra hæð áður en þær leggja til atlögu við bráðina. Þá dugir oftast að ná einu biti og láta baneitrað taugaeitrið ljúka verkinu.

Æxlun á sér stað á vorin. Þá fara karldýrin á stjá og þurfa oftast að fara um langan veg til að leita sér að kvendýri. Eftir mökun snúa kynin til síns heima og stuttu síðar verpir kvendýrið um 10-25 eggjum. Yfirleitt eru eggin skilin eftir í rotnandi plöntuleifum í skóglendi. Rotnandi jurtir gefa frá sér hita og það hraðar fósturþroskanum. Við klak eru ungarnir um 50 cm langir, grágrænir á lit en fá dekkri lit síðar.

Helstu óvinir svörtu mömbunnar eru ránfuglar eins og til dæmis sekretarafuglinn og stórir ernir. Í villtri náttúrunni getur svarta mamban orðið allt að 25 ára gömul og býr yfir þeim hæfileika að endurnýja höggtennur sínar alla sína ævi.

Mynd: Swissherp.org.

Höfundur

Jón Már Halldórsson

Jón Már Halldórsson

líffræðingur

Útgáfudagur

15.12.2003

Spyrjandi

Svavar Skúli, f. 1992
Þorgerður Þorleifsdóttir, f. 1992

Efnisorð

Tilvísun

Jón Már Halldórsson. „Hvað getið þið sagt mér um svartar mömbur?“ Vísindavefurinn, 15. desember 2003. Sótt 22. september 2023. http://visindavefur.is/svar.php?id=3916.

Jón Már Halldórsson. (2003, 15. desember). Hvað getið þið sagt mér um svartar mömbur? Vísindavefurinn. Sótt af http://visindavefur.is/svar.php?id=3916

Jón Már Halldórsson. „Hvað getið þið sagt mér um svartar mömbur?“ Vísindavefurinn. 15. des. 2003. Vefsíða. 22. sep. 2023. <http://visindavefur.is/svar.php?id=3916>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki
Spyrja

Sendu inn spurningu LeiðbeiningarTil baka

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Senda grein til vinar

=

Hvað getið þið sagt mér um svartar mömbur?
Svarta mamban (Dendroaspis polylepis) er eitraður snákur, sá næst lengsti sem til er. Fullorðin dýr geta orðið rúmlega 4 metra löng. Svartar mömbur geta verið mjög árásargjarnar og enginn snákur fer eins hratt yfir og þær. Þær geta skriðið á allt að 23 kílómetra hraða á klst! Reyndar eru svörtu mömburnar afar kjarklitlar í samskiptum við menn. Ef þær verða varar við mannaferðir eru þær yfirleitt fljótar að forða sér þrátt fyrir að vera vel vopnum búnar og stórar. Enginn skyldi hins vegar elta svartar mömbur uppi því sé þeim ógnað, snúast þær snöggt til varnar og höggva til óvinarins.



Þrátt fyrir nafngiftina eru þær ekki svartar, heldur brúngráar að ofan en mun ljósari að neðan. Nafngiftin er tilkomin af svörtum lit umhverfis kjaftinn.

Heimkynni svörtu mömbunnar eru í austurhluta Afríku, frá suðurhluta Eþíópíu í norðri til Suður-Afríku á opnum gresjum og staktrjáarsléttum. Mömburnar lifa á litlum spendýrum, aðallega nagdýrum og einnig eru eðlur og fuglar á matseðli þeirra.

Um nætur heldur svarta mamban til í holum og göngum í klettum og í urð. Hún fer á stjá á morgnana í fæðuleit. Oftast eru mömburnar nokkrar saman, stundum fjórar til fimm í hóp. Svartar mömbur geta haldið hausnum í allt að 1 metra hæð áður en þær leggja til atlögu við bráðina. Þá dugir oftast að ná einu biti og láta baneitrað taugaeitrið ljúka verkinu.

Æxlun á sér stað á vorin. Þá fara karldýrin á stjá og þurfa oftast að fara um langan veg til að leita sér að kvendýri. Eftir mökun snúa kynin til síns heima og stuttu síðar verpir kvendýrið um 10-25 eggjum. Yfirleitt eru eggin skilin eftir í rotnandi plöntuleifum í skóglendi. Rotnandi jurtir gefa frá sér hita og það hraðar fósturþroskanum. Við klak eru ungarnir um 50 cm langir, grágrænir á lit en fá dekkri lit síðar.

Helstu óvinir svörtu mömbunnar eru ránfuglar eins og til dæmis sekretarafuglinn og stórir ernir. Í villtri náttúrunni getur svarta mamban orðið allt að 25 ára gömul og býr yfir þeim hæfileika að endurnýja höggtennur sínar alla sína ævi.

Mynd: Swissherp.org.

...