Senda inn spurningu
Sólin Sólin Rís 05:26 • sest 21:28 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 21:24 • Sest 05:22 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 06:10 • Síðdegis: 18:30 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 00:11 • Síðdegis: 12:20 í Reykjavík
Visit the English version

Flokkun:

Vísindavefur Bekkirnir spyrja
Náttúruvísindi og verkfræði Eðlisfræði: í daglegu lífi

Hver er munurinn á gleri og kristalli?

Ari Ólafsson, Sveinn Ólafsson og Hafliði Pétur Gíslason

Gler er myndlaust efni þar sem uppröðun efniseindanna (sameindanna) er óregluleg. Þetta efnisform fæst með snöggkælingu á heitum fljótandi efnismassa. Hrafntinna er dæmi um steintegund á glerformi. Gleri má líkja við mjög seigfljótandi vökva.

Í kristalli raða efnisagnirnar sér hinsvegar upp í reglulega grind. Þegar kristallur brotnar leggjast brotfletirnir eftir plönum eða sléttum (e, planes) í þessarri grind. Demantur er dæmi um kolefni (C) á kristallsformi. Kolefni getur líka raðast í aðra kristallsgrind og kallast þá grafít. Það er til dæmis í blýöntunum okkar.


Demantur er kolefni (C) á kristallsformi.

Í daglegu tali á orðið gler oftast við gegnsætt myndlaust efni sem er að mestu úr kísli (Si) með íblöndun af kalsíni (Ca), natríni (Na) og blýi (Pb), öll á oxíðformi, það er að segja bundin súrefni (O). Við notum þetta efni í rúður og ílát af ýmsu tagi.

Eiginleika glersins má stilla af með styrk efna sem blandað er í það. Þetta getur til að mynda átt við um ljósbrotsstuðull og stífni. Blýríkt, skorið og slípað gler er kallað „kristall“ í daglegu tali, þótt þar sé ekki um grindaruppröðun að ræða. Blýið gefur efninu hærri ljósbrotsstuðul og þar með aðra speglunareiginleika en venjulegt gler hefur. Stífni efnisins verður líka meiri og því fæst hreinni og langdregnari tónn þegar slegið er í kristallsglas en glas úr venjulegu gleri.

Þess má geta að lokum að beyging orðsins ‚kristall/kristallur‘ er nokkuð á reiki. Eðlisfræðingar þurfa mikið að nota þetta orð og hafa komið sér niður á beyginguna kristallur, kristall, kristalli, kristalls; fleirtala kristallar, kristalla, kristöllum, kristalla.

Frekara lesefni á Vísindavefnum:

Mynd:

Höfundar

Ari Ólafsson

Ari Ólafsson

dósent emeritus í eðlisfræði við HÍ

Sveinn Ólafsson

Sveinn Ólafsson

eðlisfræðingur við Raunvísindastofnun

Hafliði Pétur Gíslason

prófessor í tilraunaeðlisfræði

Útgáfudagur

18.8.2008

Spyrjandi

María Johnson

Efnisorð

Tilvísun

Ari Ólafsson, Sveinn Ólafsson og Hafliði Pétur Gíslason. „Hver er munurinn á gleri og kristalli?“ Vísindavefurinn, 18. ágúst 2008. Sótt 23. apríl 2024. http://visindavefur.is/svar.php?id=48643.

Ari Ólafsson, Sveinn Ólafsson og Hafliði Pétur Gíslason. (2008, 18. ágúst). Hver er munurinn á gleri og kristalli? Vísindavefurinn. Sótt af http://visindavefur.is/svar.php?id=48643

Ari Ólafsson, Sveinn Ólafsson og Hafliði Pétur Gíslason. „Hver er munurinn á gleri og kristalli?“ Vísindavefurinn. 18. ágú. 2008. Vefsíða. 23. apr. 2024. <http://visindavefur.is/svar.php?id=48643>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki
Spyrja

Sendu inn spurningu LeiðbeiningarTil baka

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Senda grein til vinar

=

Hver er munurinn á gleri og kristalli?
Gler er myndlaust efni þar sem uppröðun efniseindanna (sameindanna) er óregluleg. Þetta efnisform fæst með snöggkælingu á heitum fljótandi efnismassa. Hrafntinna er dæmi um steintegund á glerformi. Gleri má líkja við mjög seigfljótandi vökva.

Í kristalli raða efnisagnirnar sér hinsvegar upp í reglulega grind. Þegar kristallur brotnar leggjast brotfletirnir eftir plönum eða sléttum (e, planes) í þessarri grind. Demantur er dæmi um kolefni (C) á kristallsformi. Kolefni getur líka raðast í aðra kristallsgrind og kallast þá grafít. Það er til dæmis í blýöntunum okkar.


Demantur er kolefni (C) á kristallsformi.

Í daglegu tali á orðið gler oftast við gegnsætt myndlaust efni sem er að mestu úr kísli (Si) með íblöndun af kalsíni (Ca), natríni (Na) og blýi (Pb), öll á oxíðformi, það er að segja bundin súrefni (O). Við notum þetta efni í rúður og ílát af ýmsu tagi.

Eiginleika glersins má stilla af með styrk efna sem blandað er í það. Þetta getur til að mynda átt við um ljósbrotsstuðull og stífni. Blýríkt, skorið og slípað gler er kallað „kristall“ í daglegu tali, þótt þar sé ekki um grindaruppröðun að ræða. Blýið gefur efninu hærri ljósbrotsstuðul og þar með aðra speglunareiginleika en venjulegt gler hefur. Stífni efnisins verður líka meiri og því fæst hreinni og langdregnari tónn þegar slegið er í kristallsglas en glas úr venjulegu gleri.

Þess má geta að lokum að beyging orðsins ‚kristall/kristallur‘ er nokkuð á reiki. Eðlisfræðingar þurfa mikið að nota þetta orð og hafa komið sér niður á beyginguna kristallur, kristall, kristalli, kristalls; fleirtala kristallar, kristalla, kristöllum, kristalla.

Frekara lesefni á Vísindavefnum:

Mynd:...