Senda inn spurningu
Sólin Sólin Rís 05:12 • sest 21:41 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 00:00 • Sest 00:00 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 08:09 • Síðdegis: 20:27 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 02:12 • Síðdegis: 14:14 í Reykjavík
Visit the English version

Flokkun:

Þverfræðilegt efni Kynfræði
Félagsvísindi Lögfræði

Er vændi ólöglegt á Íslandi eða bara í gegnum þriðja aðilann?

Árni Helgason

Í 1. mgr. 206. gr. hegningarlaga er kveðið á um að hver sem greiði eða heiti „greiðslu eða annars konar endurgjaldi fyrir vændi“ skuli sæta sektum eða fangelsi allt að 1 ári. Sé um að ræða barn undir 18 ára aldri, eru sektir eða allt að tveggja ára fangelsisvist.

Í 3. mgr. segir að hver sem hafi atvinnu eða viðurværi sitt af vændi annarra skuli sæta fangelsi allt að 4 árum. Í 4. – 8. mgr. ákvæðisins segir svo:
Sömu refsingu varðar það að ginna, hvetja eða aðstoða barn yngra en 18 ára til vændis. 

Sömu refsingu varðar það einnig að stuðla að því að nokkur maður flytji úr landi eða til landsins í því skyni að hann stundi vændi sér til viðurværis. 

Hver sem stuðlar að því með ginningum, hvatningum eða milligöngu að aðrir hafi samræði eða önnur kynferðismök gegn greiðslu eða hefur tekjur af vændi annarra, svo sem með útleigu húsnæðis eða öðru, skal sæta fangelsi allt að 4 árum en sektum eða fangelsi allt að 1 ári ef málsbætur eru. 

Hver sem í opinberri auglýsingu býður fram, miðlar eða óskar eftir kynmökum við annan mann gegn greiðslu skal sæta sektum eða fangelsi allt að 6 mánuðum.

Lögin kveða því á  um að ólöglegt sé að kaupa vændi auk þess sem það er ólöglegt að hafa atvinnu sína eða viðurværi af vændi annarra. Með þessu eru kaup á vændi og aðkoma þriðja aðila gerð ólögleg en vændið sjálft er ekki ólöglegt. Kaup á kynlífsþjónustu af barni varðar þyngri refsingu samkvæmt ákvæðinu.



Sú aðferð að gera kaup á vændi ólögleg byggir á því sem kallast „sænska leiðin“ og vísar til þess að Svíar breyttu hegningarlögum sínum í þessa veru árið 1998, fyrstir þjóða. Norðmenn fetuðu í fótspor þeirra árið 2008 og Íslendingar komu svo í kjölfarið með því að  lögfesta þessa leið vorið 2009. Í greinargerð með frumvarpinu sem varð að lögum er farið yfir þau rök sem liggja að baki sænsku leiðinni og segir þar meðal annars að
hlutverk löggjafans [sé] að sporna við sölu á kynlífi, enda sé ekki ásættanlegt að líta á mannslíkamann sem söluvöru. Einnig er gengið út frá því að ábyrgðin af viðskiptunum hvíli á herðum kaupandans en ekki seljandans, enda sé aðstöðumunur þeirra ævinlega mikill. Loks er litið svo á að það sé kaupandinn sem í krafti peninganna hafi eiginlegt val um að kaupa eða kaupa ekki, enda staða hans í langflestum tilvikum miklum mun sterkari en staða þess sem selur aðgang að líkama sínum til kynlífsathafna.

Sú gagnrýni hefur hins vegar heyrst á sænsku leiðina að með því að  gera kaup á vændi refsiverð sé aukin hætta á að vændi færist neðanjarðar og að aukin harka færist í vændisheiminn. Þá hefur einnig verið bent á að bannið nái síður til þess sem er kallað „fínna vændi“ og fyrirfinnst síður á götunum.1 Sú breyting að gera kaup á vændi refsiverð var eins og áður sagði gerð árið 2009 en 206. gr. hegningarlaganna hafði einnig verið breytt töluvert árið 2007. Þá var gerð sú meginbreyting að sala vændis var ekki lengur refsiverð en við því hafði áður legið allt að tveggja ára refsing. Ísland var á þeim tímapunkti orðið eitt Norðurlanda sem bannaði sölu vændis. Aðkoma þriðja aðila var aftur á móti áfram refsiverð.

Frá og með þeim tímapunkti að breytingarnar árið 2007 voru lögfestar og fram að  því þegar kaup á vændi voru gerð refsiverð  árið 2009 voru því kaup og sala á vændi refsilaus. Réttarstaðan hefur því breyst nokkuð hratt. Fram til ársins 2007 var sala vændis ólögleg, frá 2007-9 var hvorki kaup né sala refsiverð en frá og með 2009 var sala vændis gerð refsiverð.

Tíðar breytingar á þessu lagaumhverfi koma til af ýmsum ástæðum, meðal annars vegna þess að ný viðhorf hafa rutt sér til rúms á þessu sviði. Í greinargerð með frumvarpinu frá 2007, þegar sala á vændi var gerð refsilaus, er fjallað  um þetta og segir þar meðal annars:

Í öðru lagi er það sjónarmið, sem vegur mun þyngra, að þeir sem hafi viðurværi sitt af sölu kynlífs séu í flestum tilvikum illa settir andlega, líkamlega og félagslega. Þeir séu yfirleitt þolendur sjálfir, t.d. vegna fátæktar, fíkniefnaneyslu eða kynferðislegrar misnotkunar (samkvæmt upplýsingum Stígamóta hafa 65–85% kvenna sem stunda vændi orðið fyrir einhvers konar kynferðislegu ofbeldi). Þessi afstaða byggist á því sjónarmiði að vændi tengist alltaf neyð og því sé nær að veita seljanda félagslega, læknisfræðilega og fjárhagslega aðstoð í stað þess að refsa honum.

Ljóst er því að ýmsar hliðar eru á þessu máli en núgildandi löggjöf kveður á um að óheimilt sé að kaupa vændi. Um siðferðishliðar vændis er hægt að lesa meira í svari Gísla Hrafns Atlasonar við spurningunni Er vændi siðferðilega rangt eða ekki?

Îtarefni:

Neðanmálsgrein

Mynd:
  • KCBS. Sótt 29.9.2009.

Höfundur

Árni Helgason

lögfræðingur

Útgáfudagur

29.9.2009

Spyrjandi

Ramon de la Rosa

Efnisorð

Tilvísun

Árni Helgason. „Er vændi ólöglegt á Íslandi eða bara í gegnum þriðja aðilann?“ Vísindavefurinn, 29. september 2009. Sótt 27. apríl 2024. http://visindavefur.is/svar.php?id=53283.

Árni Helgason. (2009, 29. september). Er vændi ólöglegt á Íslandi eða bara í gegnum þriðja aðilann? Vísindavefurinn. Sótt af http://visindavefur.is/svar.php?id=53283

Árni Helgason. „Er vændi ólöglegt á Íslandi eða bara í gegnum þriðja aðilann?“ Vísindavefurinn. 29. sep. 2009. Vefsíða. 27. apr. 2024. <http://visindavefur.is/svar.php?id=53283>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki
Spyrja

Sendu inn spurningu LeiðbeiningarTil baka

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Senda grein til vinar

=

Er vændi ólöglegt á Íslandi eða bara í gegnum þriðja aðilann?
Í 1. mgr. 206. gr. hegningarlaga er kveðið á um að hver sem greiði eða heiti „greiðslu eða annars konar endurgjaldi fyrir vændi“ skuli sæta sektum eða fangelsi allt að 1 ári. Sé um að ræða barn undir 18 ára aldri, eru sektir eða allt að tveggja ára fangelsisvist.

Í 3. mgr. segir að hver sem hafi atvinnu eða viðurværi sitt af vændi annarra skuli sæta fangelsi allt að 4 árum. Í 4. – 8. mgr. ákvæðisins segir svo:
Sömu refsingu varðar það að ginna, hvetja eða aðstoða barn yngra en 18 ára til vændis. 

Sömu refsingu varðar það einnig að stuðla að því að nokkur maður flytji úr landi eða til landsins í því skyni að hann stundi vændi sér til viðurværis. 

Hver sem stuðlar að því með ginningum, hvatningum eða milligöngu að aðrir hafi samræði eða önnur kynferðismök gegn greiðslu eða hefur tekjur af vændi annarra, svo sem með útleigu húsnæðis eða öðru, skal sæta fangelsi allt að 4 árum en sektum eða fangelsi allt að 1 ári ef málsbætur eru. 

Hver sem í opinberri auglýsingu býður fram, miðlar eða óskar eftir kynmökum við annan mann gegn greiðslu skal sæta sektum eða fangelsi allt að 6 mánuðum.

Lögin kveða því á  um að ólöglegt sé að kaupa vændi auk þess sem það er ólöglegt að hafa atvinnu sína eða viðurværi af vændi annarra. Með þessu eru kaup á vændi og aðkoma þriðja aðila gerð ólögleg en vændið sjálft er ekki ólöglegt. Kaup á kynlífsþjónustu af barni varðar þyngri refsingu samkvæmt ákvæðinu.



Sú aðferð að gera kaup á vændi ólögleg byggir á því sem kallast „sænska leiðin“ og vísar til þess að Svíar breyttu hegningarlögum sínum í þessa veru árið 1998, fyrstir þjóða. Norðmenn fetuðu í fótspor þeirra árið 2008 og Íslendingar komu svo í kjölfarið með því að  lögfesta þessa leið vorið 2009. Í greinargerð með frumvarpinu sem varð að lögum er farið yfir þau rök sem liggja að baki sænsku leiðinni og segir þar meðal annars að
hlutverk löggjafans [sé] að sporna við sölu á kynlífi, enda sé ekki ásættanlegt að líta á mannslíkamann sem söluvöru. Einnig er gengið út frá því að ábyrgðin af viðskiptunum hvíli á herðum kaupandans en ekki seljandans, enda sé aðstöðumunur þeirra ævinlega mikill. Loks er litið svo á að það sé kaupandinn sem í krafti peninganna hafi eiginlegt val um að kaupa eða kaupa ekki, enda staða hans í langflestum tilvikum miklum mun sterkari en staða þess sem selur aðgang að líkama sínum til kynlífsathafna.

Sú gagnrýni hefur hins vegar heyrst á sænsku leiðina að með því að  gera kaup á vændi refsiverð sé aukin hætta á að vændi færist neðanjarðar og að aukin harka færist í vændisheiminn. Þá hefur einnig verið bent á að bannið nái síður til þess sem er kallað „fínna vændi“ og fyrirfinnst síður á götunum.1 Sú breyting að gera kaup á vændi refsiverð var eins og áður sagði gerð árið 2009 en 206. gr. hegningarlaganna hafði einnig verið breytt töluvert árið 2007. Þá var gerð sú meginbreyting að sala vændis var ekki lengur refsiverð en við því hafði áður legið allt að tveggja ára refsing. Ísland var á þeim tímapunkti orðið eitt Norðurlanda sem bannaði sölu vændis. Aðkoma þriðja aðila var aftur á móti áfram refsiverð.

Frá og með þeim tímapunkti að breytingarnar árið 2007 voru lögfestar og fram að  því þegar kaup á vændi voru gerð refsiverð  árið 2009 voru því kaup og sala á vændi refsilaus. Réttarstaðan hefur því breyst nokkuð hratt. Fram til ársins 2007 var sala vændis ólögleg, frá 2007-9 var hvorki kaup né sala refsiverð en frá og með 2009 var sala vændis gerð refsiverð.

Tíðar breytingar á þessu lagaumhverfi koma til af ýmsum ástæðum, meðal annars vegna þess að ný viðhorf hafa rutt sér til rúms á þessu sviði. Í greinargerð með frumvarpinu frá 2007, þegar sala á vændi var gerð refsilaus, er fjallað  um þetta og segir þar meðal annars:

Í öðru lagi er það sjónarmið, sem vegur mun þyngra, að þeir sem hafi viðurværi sitt af sölu kynlífs séu í flestum tilvikum illa settir andlega, líkamlega og félagslega. Þeir séu yfirleitt þolendur sjálfir, t.d. vegna fátæktar, fíkniefnaneyslu eða kynferðislegrar misnotkunar (samkvæmt upplýsingum Stígamóta hafa 65–85% kvenna sem stunda vændi orðið fyrir einhvers konar kynferðislegu ofbeldi). Þessi afstaða byggist á því sjónarmiði að vændi tengist alltaf neyð og því sé nær að veita seljanda félagslega, læknisfræðilega og fjárhagslega aðstoð í stað þess að refsa honum.

Ljóst er því að ýmsar hliðar eru á þessu máli en núgildandi löggjöf kveður á um að óheimilt sé að kaupa vændi. Um siðferðishliðar vændis er hægt að lesa meira í svari Gísla Hrafns Atlasonar við spurningunni Er vændi siðferðilega rangt eða ekki?

Îtarefni:

Neðanmálsgrein

Mynd:
  • KCBS. Sótt 29.9.2009.
...