Þúfur eru afleiðingar frostlyftingar og frostþenslu á gróinni jörð. Jarðvegur á Íslandi inniheldur talsvert af vatni. Á veturna frýs jarðvegurinn smám saman niður á ákveðið dýpi, fyrst myndast ísnálar sem síðan renna saman og geta myndað klakahellu.

Þegar vatnið frýst þenst það út í jarðveginum og til verður svokallaður holklaki. Við þessa frostþenslu lyftist gróðurþekjan aðeins en nær síðan ekki að falla í sama far aftur þegar þiðnar þar sem fínkorna efni nær að skríða ofna í farið. Frostþenslan veldur ekki aðeins lyftingu jarðvegsins heldur einnig þrýstingi út til hliðanna með þeim afleiðingum að bungur myndast í jarðveginum. Smám saman verður sífelld endurtekning frosts og þíðu til þess að þúfur myndast.

Þúfur eru afleiðing af sífelldri endurtekningu frosts og þíðu.

Þúfur verða til á grónu landi eins og áður sagði. Á ógrónum melum verða hins vegar til melatíglar en ferlið er svipað, vatnið í jarðveginum frýs, þenst út og bungur myndast. Smásteinar sem lyftast upp á yfirborðið vegna holklakans velta síðan niður í lægðirnar á milli bungnanna eða berast þangað með vatni þegar tekur að þiðna og mynda steinrendur.

Melatíglar verða til við frostlyftingu og jarðskrið á gróðurlitlu landi.

Heimildir:

• Þorleifur Einarsson. 1991. Myndun og mótun lands. Reykjavík, Mál og menning.
• Guðbjartur Kristófersson. Jarðfræðiglósur. Skoðað 28. 10. 2009.
• Mynd af þúfum: Fotki - höfundur myndar: Elsa Jakobsdóttir. Sótt 28. 10. 2009.
• Mynd af melatíglum: Guðbjartur Kristófersson. Jarðfræðiglósur. Sótt 28. 10. 2009.

---

Sigurði Steinþórssyni jarðfræðingi er þökkuð aðstoð við gerð þessa svars.