Senda inn spurningu
Sólin Sólin Rís 05:40 • sest 21:16 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 15:13 • Sest 05:59 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 03:57 • Síðdegis: 16:31 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 10:23 • Síðdegis: 22:34 í Reykjavík
Visit the English version

Flokkun:

Náttúruvísindi og verkfræði Stjarnvísindi: alheimurinn

Geta verið aðrir miklahvellsmassar í óendanlegum geimi fyrir utan þann sem tilheyrir Miklahvelli?

Þorsteinn Vilhjálmsson

Svarið er já; við getum vel hugsað okkur aðra heima fyrir utan þann heim sem við lifum í og jafnvel fullkomlega ótengda honum. Vísindamenn ræða þessa möguleika af fullri alvöru ekki síður en aðra. Ef hins vegar engin tengsl reynast vera við hina heimana verða menn að sætta sig við að um þá verði ekkert sagt og tilgangslaust kunni að vera að ræða það frekar.

Upphafleg spurning var sem hér segir:
Hversvegna ræða vísindamenn ekki þann möguleika, að fyrir utan heildarmassa þann sem tilheyrir Miklahvelli, geti verið aðrir Miklahvellsmassar í óendanlegum geimi? Ekki er hægt, er það, að líta svo á að geimurinn (heimurinn) endi við ystu þenslumörk efnisins?
Heimsfræðingar nútímans starfa á ystu mörkum mannlegrar þekkingar þar sem ný þekking er sífellt að verða til í samspili nýrra athugana og nýrra hugmynda. Segja má að þar sé allt leyfilegt í heimi hugmyndanna; mönnum leyfist að setja fram hvaða hugmyndir sem er en þurfa hins vegar jafnframt að vera við því búnir að nýjar hugmyndir séu bæði bornar saman við athuganir og reynslu og eins við aðrar hugmyndir sem kann að vera ætlað að skýra sömu fyrirbæri.

Þegar verið er að vinna á mörkum þekkingarinnar liggur í hlutarins eðli að tilteknum spurningum hefur ekki enn verið svarað með óyggjandi hætti þó að menn geri sér vonir um að það verði gert síðar. Jafnframt gefur auga leið að nauðsynlegt er að spyrja slíkra spurninga á hverjum tíma. Meðal spurninga af þessu tagi í heimsfræði okkar daga má nefna hvort alheimurinn muni þenjast út endalaust eða fara að dragast saman þannig að hann endi í svokölluðu Miklahruni.

Önnur óleyst gáta er sú hvort heimurinn sem við lifum í sé endanlegur eða óendanlegur, en hann gæti vel verið óendanlegur þó að hann komi allur frá einum og sama Miklahvelli. Eins gæti hann verið endanlegur með tvennum hætti. Annars vegar gæti hann verið eins og snjóbolti sem þenst út og gisnar en hins vegar gæti hann verið eins og yfirborð á blöðru sem þenst út. Í seinna tilvikinu mundum við aldrei skynja nein ytri mörk og kann að vera auðveldara að sætta sig við þá hugmynd, samanber áhyggjur spyrjandans.

Að lokum má geta þess að einn möguleikinn í vangaveltum manna um svokölluð ormagöng er sá að þau kunni að liggja yfir í aðra heima sem við getum ekki tengst með öðrum hætti.

Sjá einnig svör við eftirtöldum spurningum á Vísindavefnum:

Mig langar að vita hvort geimurinn er endalaus eða er eitthvað á bak við hann? Svar: Þorsteinn Vilhjálmsson

Hvað eru ormagöng? Svar: Tryggvi Þorgeirsson

Hvernig varð heimurinn til? Svar: Tryggvi Þorgeirsson

Höfundur

Þorsteinn Vilhjálmsson

Þorsteinn Vilhjálmsson

prófessor emeritus, ritstjóri Vísindavefsins 2000-2010 og ritstjóri Evrópuvefsins 2011

Útgáfudagur

28.6.2000

Spyrjandi

Atli Hraunfjörð

Efnisorð

Tilvísun

Þorsteinn Vilhjálmsson. „Geta verið aðrir miklahvellsmassar í óendanlegum geimi fyrir utan þann sem tilheyrir Miklahvelli?“ Vísindavefurinn, 28. júní 2000. Sótt 19. apríl 2024. http://visindavefur.is/svar.php?id=583.

Þorsteinn Vilhjálmsson. (2000, 28. júní). Geta verið aðrir miklahvellsmassar í óendanlegum geimi fyrir utan þann sem tilheyrir Miklahvelli? Vísindavefurinn. Sótt af http://visindavefur.is/svar.php?id=583

Þorsteinn Vilhjálmsson. „Geta verið aðrir miklahvellsmassar í óendanlegum geimi fyrir utan þann sem tilheyrir Miklahvelli?“ Vísindavefurinn. 28. jún. 2000. Vefsíða. 19. apr. 2024. <http://visindavefur.is/svar.php?id=583>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki
Spyrja

Sendu inn spurningu LeiðbeiningarTil baka

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Senda grein til vinar

=

Geta verið aðrir miklahvellsmassar í óendanlegum geimi fyrir utan þann sem tilheyrir Miklahvelli?
Svarið er já; við getum vel hugsað okkur aðra heima fyrir utan þann heim sem við lifum í og jafnvel fullkomlega ótengda honum. Vísindamenn ræða þessa möguleika af fullri alvöru ekki síður en aðra. Ef hins vegar engin tengsl reynast vera við hina heimana verða menn að sætta sig við að um þá verði ekkert sagt og tilgangslaust kunni að vera að ræða það frekar.

Upphafleg spurning var sem hér segir:
Hversvegna ræða vísindamenn ekki þann möguleika, að fyrir utan heildarmassa þann sem tilheyrir Miklahvelli, geti verið aðrir Miklahvellsmassar í óendanlegum geimi? Ekki er hægt, er það, að líta svo á að geimurinn (heimurinn) endi við ystu þenslumörk efnisins?
Heimsfræðingar nútímans starfa á ystu mörkum mannlegrar þekkingar þar sem ný þekking er sífellt að verða til í samspili nýrra athugana og nýrra hugmynda. Segja má að þar sé allt leyfilegt í heimi hugmyndanna; mönnum leyfist að setja fram hvaða hugmyndir sem er en þurfa hins vegar jafnframt að vera við því búnir að nýjar hugmyndir séu bæði bornar saman við athuganir og reynslu og eins við aðrar hugmyndir sem kann að vera ætlað að skýra sömu fyrirbæri.

Þegar verið er að vinna á mörkum þekkingarinnar liggur í hlutarins eðli að tilteknum spurningum hefur ekki enn verið svarað með óyggjandi hætti þó að menn geri sér vonir um að það verði gert síðar. Jafnframt gefur auga leið að nauðsynlegt er að spyrja slíkra spurninga á hverjum tíma. Meðal spurninga af þessu tagi í heimsfræði okkar daga má nefna hvort alheimurinn muni þenjast út endalaust eða fara að dragast saman þannig að hann endi í svokölluðu Miklahruni.

Önnur óleyst gáta er sú hvort heimurinn sem við lifum í sé endanlegur eða óendanlegur, en hann gæti vel verið óendanlegur þó að hann komi allur frá einum og sama Miklahvelli. Eins gæti hann verið endanlegur með tvennum hætti. Annars vegar gæti hann verið eins og snjóbolti sem þenst út og gisnar en hins vegar gæti hann verið eins og yfirborð á blöðru sem þenst út. Í seinna tilvikinu mundum við aldrei skynja nein ytri mörk og kann að vera auðveldara að sætta sig við þá hugmynd, samanber áhyggjur spyrjandans.

Að lokum má geta þess að einn möguleikinn í vangaveltum manna um svokölluð ormagöng er sá að þau kunni að liggja yfir í aðra heima sem við getum ekki tengst með öðrum hætti.

Sjá einnig svör við eftirtöldum spurningum á Vísindavefnum:

Mig langar að vita hvort geimurinn er endalaus eða er eitthvað á bak við hann? Svar: Þorsteinn Vilhjálmsson

Hvað eru ormagöng? Svar: Tryggvi Þorgeirsson

Hvernig varð heimurinn til? Svar: Tryggvi Þorgeirsson...