Við hvaða hæð eru mörk hálendis og láglendis miðuð og hvað er hálendið stór hluti Íslands?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Við hvaða hæð eru mörk hálendis og láglendis miðuð og hvað er hálendið stór hluti Íslands?
Vafist hefur fyrir mönnum hvar mörk hálendisins lægju. Hafa sumir viljað miða við tiltekna hæð yfir sjó (oftast 200, 300 eða 400 m y.s), aðrir við byggðarmörk og enn aðrir við svokallaða „hálendisbrún“ sem er glögg, há og brött, víða um land. Munur er ekki alls staðar mikill á þessum mismunandi mörkum.

Hálendinu sjálfu má lýsa svo að það sé hægt hallandi, öldótt og ásótt háslétta, sem fjallgarðar og fjallaklasar rísa yfir, einkum á gosbeltunum. Dalir, firðir og flatlendi eru skorin inn í og ofan í jaðra þessarar hásléttu en á þessum láglendum er nærri öll byggð á landinu.

Skil milli byggðar og óbyggðar eru líklega hvað auðsæjust mörk hálendisins. Mörk byggðar hafa að vísu verið breytileg í tímans rás. Frá fyrri hluta 19. aldar og fram undir miðja 20. öld var við lýði strjál og stopul heiðabyggð á Norðausturlandi sem náði upp í kringum 550 m hæð yfir sjó. Enn eru efstu byggðir á Norðausturlandi en ná ekki nema upp undir 400 m y.s. (á Jökuldal og Hrafnkelsdal, aðeins hærra í Möðrudal) og óvíða upp fyrir 300 m y.s. (Mývatnssveit, Hólsfjöll). Einungis fá byggð ból eru ofan 200 m y.s. annars staðar á landinu. Miðað við þá hæð tilheyrðu hátt í 80% landsins hálendinu.

Munur verður lítill, þó skilgreint sé með öðrum aðferðum, hálendið verður þó ef til vill aðeins minna. Fer því ekki fjarri að 75% landsins tilheyri hálendinu og hlutfall hálendis á móti láglendi sé nærri 3:1, það er að segja að hálendið sé þrefalt stærra en láglendið.

Mynd:

• Helgi Björnsson og Finnur Pálsson. Icelandic glaciers, Jökull, no. 58, 2008, bls. 366.

Þetta svar er hluti af pistlinum Hálendið og vatnið á vef Landverndar og birt hér með góðfúslegu leyfi....