Hvert er rétt nafn hljóðfærisins: harmonika, harmonikka, harmóníka, harmoníka?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvert er rétt nafn hljóðfærisins: harmonika, harmonikka, harmóníka, harmoníka?
Upprunalega spurningin hljóðaði svo:

Harmonika, harmonikka, harmóníka, harmoníka? Hvaðan er íslenska nafnið dregið og hvernig er réttast að skrifa það á góðri íslensku?

Nafnið á hljóðfærinu, sem spurt er um, hefur frá því að það barst til landsins verið ritað á marga vegu. Í Íslenskri orðsifjabók er orðið ritað harmónika og talið tökuorð úr dönsku á 19. öld, harmonika (1989:308). Baldur Jónsson prófessor ritaði grein í ritið Málfregnir 1998, sem hann nefndi „Harmonikuþáttur“, og ég mun nýta mér í þessari umfjöllun en bendi um leið á umfjöllun Baldurs sjálfs.

Hann nefndi að Samband íslenskra harmoníkuunnenda hefði látið fara fram kosningu um hvernig rita skuli nafnið á hljóðfærinu en gagnrýni hafði komið fram á heiti á blaði samtakanna, Harmoníkan – blað harmoníkuunnandans. Kosið var á milli sex ritmynda meðal þátttakenda á haustfundi samtakanna 1998:

• harmonika
• harmonikka
• harmoníka
• harmónika
• harmónikka
• harmóníka

Kosningin fór þannig að harmonika fékk langflest atkvæði eða 20 en hin nöfnin mun færri og harmóníka ekkert atkvæði. Ákveðið var þá að heiti blaðsins skyldi breytt í Harmonikan – blað harmonikuunnandans.

Baldur skoðaði sjálfur hvernig orðið var skrifað í íslenskum orðabókum frá 1896–1985, alls 15, og tók saman fjölda hverrar ritmyndar. Oftast var notaður rithátturinn harmóníka, kom sjö sinnum fyrir, en harmonika og harmoníka sex sinnum hvor. Rétt er að geta að í sumum orðabókanna voru nefndar tvær eða fleiri ritmyndir. Baldur rakti síðan sögu orðsins og hljóðfærisins en ekki verður farið út í hana hér.

Í Stafsetningarorðabókinni, sem kom út á vegum Íslenskrar málnefndar og JPV útgáfu 2006 er aðeins gefinn rithátturinn harmóníka og er það sá ritháttur sem mælt er með.

Heimildir:

• Ásgeir Blöndal Magnússon. 1989. Íslensk orðsifjabók. Orðabók Háskólans, Reykjavík.
• Baldur Jónsson. 1998. Harmonikuþáttur. Málfregnir 16, 8. árg., 2. tbl., bls. 19–25.

Mynd:

• Accordion - Wikipedia, the free encyclopedia. (Sótt 16.04.2016).

...