Sólin Sólin Rís 03:41 • sest 23:24 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 23:45 • Sest 10:41 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 09:23 • Síðdegis: 21:42 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 03:21 • Síðdegis: 15:26 í Reykjavík
Sólin Sólin Rís 03:41 • sest 23:24 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 23:45 • Sest 10:41 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 09:23 • Síðdegis: 21:42 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 03:21 • Síðdegis: 15:26 í Reykjavík
LeiðbeiningarTil baka

Sendu inn spurningu

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=
Forsíða Hugvísindi Málvísindi: íslensk Af hverju er það kallað „að koma einhverjum fyrir kattarnef" þegar einhver er myrtur eða látinn hverfa?

Flokkun:

22.6.2010
Hugvísindi Málvísindi: íslensk

Af hverju er það kallað „að koma einhverjum fyrir kattarnef" þegar einhver er myrtur eða látinn hverfa?

Guðrún Kvaran

Árnastofnun - mynd í *Árnarstofnun
Orðtakið að koma einhverjum fyrir kattarnef merkir ‛gera út af við einhvern/eitthvað, láta einhvern/eitthvað hverfa’. Það þekkist frá því á 19. öld.

Í ritinu Íslenzkt orðtakasafn (I:310) bendir Halldór Halldórsson á að til sé eldra orðtak, að koma einhverjum fyrir Hattar nef, sem sé kunnugt frá 17. öld. Sú saga fylgir að Bikki nokkur, illur og grimmur bragðarefur, réð Danadrottningu og marga landsmenn af dögum. Þaðan sé komið orðið bikkabragð ‛herbrella Bikka’. Bikki þessi var öðru nafni kallaður Höttur og orðtakið koma einhverjum fyrir Hattar nef merkir ‛láta einhvern verða fyrir hatri illmennis’.


Að koma einhverjum fyrir kattarnef gæti verið leitt af sögunni um Hött og Hattar nef.

Halldór telur óvíst að koma einhverjum fyrir kattarnef sé leitt af sögunni um Hött, sem nú er glötuð, en óneitanlega er það ekki fjarri lagi. Nútímamyndin vísar að öllum líkindum til veiðieðlis kattarins og væri þá síðari tíma skýring eftir að sagan um Hött gleymdist.

Frekara lesefni:

Mynd:

Upprunalega spurningin hljóðaði svona:
Af hverju er það kallað „að koma einhverjum fyrir kattarnef“ þegar einhver er myrtur eða látinn hverfa? Hvaðan kemur þetta kattarnef og af hverju er það svona banvænt?

Höfundur

Guðrún Kvaran

Guðrún Kvaran

prófessor

Útgáfudagur

22.6.2010

Spyrjandi

Ívar Pétursson

Efnisorð

Tilvísun

Guðrún Kvaran. „Af hverju er það kallað „að koma einhverjum fyrir kattarnef" þegar einhver er myrtur eða látinn hverfa?“ Vísindavefurinn, 22. júní 2010, sótt 15. júlí 2025, https://visindavefur.is/svar.php?id=56167.

Guðrún Kvaran. (2010, 22. júní). Af hverju er það kallað „að koma einhverjum fyrir kattarnef" þegar einhver er myrtur eða látinn hverfa? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=56167

Guðrún Kvaran. „Af hverju er það kallað „að koma einhverjum fyrir kattarnef" þegar einhver er myrtur eða látinn hverfa?“ Vísindavefurinn. 22. jún. 2010. Vefsíða. 15. júl. 2025. <https://visindavefur.is/svar.php?id=56167>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki

Senda grein til vinar

=

Af hverju er það kallað „að koma einhverjum fyrir kattarnef" þegar einhver er myrtur eða látinn hverfa?
Orðtakið að koma einhverjum fyrir kattarnef merkir ‛gera út af við einhvern/eitthvað, láta einhvern/eitthvað hverfa’. Það þekkist frá því á 19. öld.

Í ritinu Íslenzkt orðtakasafn (I:310) bendir Halldór Halldórsson á að til sé eldra orðtak, að koma einhverjum fyrir Hattar nef, sem sé kunnugt frá 17. öld. Sú saga fylgir að Bikki nokkur, illur og grimmur bragðarefur, réð Danadrottningu og marga landsmenn af dögum. Þaðan sé komið orðið bikkabragð ‛herbrella Bikka’. Bikki þessi var öðru nafni kallaður Höttur og orðtakið koma einhverjum fyrir Hattar nef merkir ‛láta einhvern verða fyrir hatri illmennis’.


Að koma einhverjum fyrir kattarnef gæti verið leitt af sögunni um Hött og Hattar nef.

Halldór telur óvíst að koma einhverjum fyrir kattarnef sé leitt af sögunni um Hött, sem nú er glötuð, en óneitanlega er það ekki fjarri lagi. Nútímamyndin vísar að öllum líkindum til veiðieðlis kattarins og væri þá síðari tíma skýring eftir að sagan um Hött gleymdist.

Frekara lesefni:

Mynd:

Upprunalega spurningin hljóðaði svona:
Af hverju er það kallað „að koma einhverjum fyrir kattarnef“ þegar einhver er myrtur eða látinn hverfa? Hvaðan kemur þetta kattarnef og af hverju er það svona banvænt?
...