Þurfa ráðherrar að vera þingmenn?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Þurfa ráðherrar að vera þingmenn?
Ráðherrar þurfa ekki að vera þingmenn, þótt hefð sé fyrir því í íslenskum stjórnmálum að þeir séu það. Íslensk stjórnskipun gerir ráð fyrir því að hægt sé að skipa ráðherra án þess að þeir séu kjörnir þingmenn. Slíkir ráðherrar eru kallaðir utanþingsráðherrar. Þeir eiga sæti á Alþingi, vegna embættisstöðu sinnar, og þurfa að njóta trausts meirihluta þingmanna líkt og aðrir ráðherrar. Utanþingsráðherrar mega taka þátt í umræðum á Alþingi en hafa ekki atkvæðisrétt, sjá nánari umfjöllun í svari við spurningunni Hafa utanþingsráðherrarnir Gylfi Magnússon og Ragna Árnadóttir atkvæðarétt í atkvæðagreiðslu á alþingi?

Nokkur dæmi eru um utanþingsráðherra í ríkisstjórnum á Íslandi. Allir ráðherrarnir í fyrstu ríkisstjórn lýðveldisins Íslands voru til að mynda utanþingsráðherrar og sátu í svokallaðri utanþingsstjórn. Hún var mynduð árið 1942 af Sveini Björnssyni, þáverandi ríkisstjóra, sem leysti með því úr stjórnarkreppu. Utanþingsstjórnin sat frá desember 1942 fram í október 1944. Í henni sátu Björn Þórðarson, forsætisráðherra; Vilhjálmur Þór, utanríkis- og atvinnumálaráðherra; Björn Ólafsson, fjármálaráðherra; Einar Arnórsson, dóms- og menntamálaráðherra og Jóhann Sæmundsson, félagsmálaráðherra. Björn og Vilhjálmur ráku Vífilfell þegar þeir urðu ráðherrar og hefur ríkisstjórnin því stundum hlotið viðurnefnið „Coca-Cola ríkisstjórnin“. Flestir ráðherrar voru tengdir Sjálfstæðisflokki eða Framsóknarflokki og því var ekki alveg um óháða stjórn að ræða.

Af fleiri utanþingsráðherrum má nefna:

• Stefán Jóhann Stefánsson (fyrir Alþýðuflokkinn), félagsmálaráðherra 1939-1942 og utanríkisráðherra 1941-1942.
• Geir Hallgrímsson (fyrir Sjálfstæðisflokkinn), utanríkisráðherra 1983-1986 (að vísu var hann varaþingmaður og tók nokkrum sinnum sæti á Alþingi á meðan hann gegndi ráðherraembætti).
• Ólaf Ragnar Grímsson (fyrir Alþýðubandalagið), fjármálaráðherra 1988-1991.
• Jón Sigurðsson (fyrir Framsóknarflokkinn), iðnaðarráðherra 2006-2007.
• Rögnu Árnadóttur, dóms- og kirkjumálaráðherra 2009-2010.
• Gylfa Magnússon, efnahags- og viðskiptaráðherra 2009-2010.

Tveir síðastnefndu ráðherrarnir störfuðu utan stjórnmálaflokka og sátu í ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur sem að öðru leyti var skipuð þingmönnum Samfylkingarinnar og Vinstrihreyfingarinnar – græns framboðs.

Heimildir og mynd:

• Alþingi - Utanþingsráðherrar.
• Mynd: Ráðuneyti Björns Þórðarsonar | Ríkisstjórnatal frá stofnun lýðveldis | Sögulegt efni | Stjórnarráð Íslands.

...