Losa framræstar mýrar enn koltvísýring þó 50 ár séu liðin frá framræsingunni?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Losa framræstar mýrar enn koltvísýring þó 50 ár séu liðin frá framræsingunni?
Spurningin í fullri lengd hljóðaði svona:

Eru löngu framræstar mýrar, sem t.d. voru ræstar fram fyrir um 50 árum, enn að losa koltvísýring í jafn miklum mæli og þær gerðu í upphafi? Eða eru þær orðnar að þurrlendi í þeim skilningi?

Á jarðsögulegum tímaskala eru 50 ár skammur tími og því varla hægt að segja að mýrar sem voru ræstar fram fyrir 50 árum séu löngu framræstar. Til viðmiðunar má gera ráð fyrir að mýrar Íslands hafi verið að byggjast upp (með hléum) frá lokum síðustu ísaldar (um 10.000 ár). Sé miðað við önnur svæði heimsins og þá sérstaklega Evrópu, á Ísland sér afar stutta sögu framræslu. Til að mynda er upphaf framræslu í Hollandi rakið aftur um margar aldir og það hefur leitt til mikillar lækkunar á jarðvegsyfirborði á stórum svæðum. Í mörgum tilvikum hefur allur mórinn á sumum svæðum þar í landi brotnað niður með viðeigandi losun á koltvísýringi. Það sama á við mörg nágrannalanda okkar.

En er ennþá að losna koltvísýringur úr mýrum sem ræstar voru fram fyrir 50 árum síðan?

Framræsla hófst af krafti hérlendis upp úr 1940 (með aukinni vélvæðingu) og var hámarkinu náð um 1970. Þannig var stór hluti framræst lands ræstur fram fyrir 50 árum eða meira og þær rannsóknir sem hafa farið fram hérlendis hafa því alla jafna verið gerðar á gömlu framræstu landi. Því miður er aldur framræslu oft óþekktur.

Gunnhildur E. G. Gunnarsdóttir skoðaði tap á kolefni úr efsta jarðvegslaginu á átta svæðum á SV-landi miðað við öskulag með þekktan aldur. Aldur framræslu var frá 21 – 58 árum og tap á kolefni úr jarðvegi virtist ekki minnka með aldri, þó erfitt sé að fullyrða það út frá gögnunum. Tap á kolefni úr þessu efsta lagi jarðvegsins reyndist 0,7 – 3,1 tonn á hektara á ári (jafngildir 2,6 – 11,4 tonnum af CO₂ á hektara á ári).

Rannveig Ólafsdóttir mældi tap á kolefni frá mýri í Borgarfirði sem framræst var árið 1977. Losun koltvísýrings og metans var mæld sem og tap á kolefni með afrennslisvatni og reyndist það samtals 18,3 CO₂ ígildi á hektara á ári.

Jón Guðmundsson og Hlynur Óskarsson mældu tap á kolefni í þrjú ár frá fimm mýrum í Borgarfirði ræstum fram á árunum 1955-77 og mældist það tap vera frá 4 - 8,25 tonnum á hektara á ári (jafngildir 14,7 – 30,3 tonnum CO₂ á hektara á ári), mismunandi eftir svæðum og árum.

Svo framarlega sem til staðar sé lífrænt efni (ekki fast bundið í jarðveginum) og jarðvegurinn sé loftaður, heldur losun koltvísýrings áfram vegna rotnunar lífræna efnisins. Í sumum tilvikum minnkar virkni framræsluskurða með tímanum en í öðrum tilvikum, til dæmis þegar rof er í skurðarbotni, helst hún óbreytt eða eykst með tímanum. Ýmsir þættir hafa áhrif á losun koltvísýrings úr framræstu landi. Sá áhrifamesti er hversu vel landið er framræst miðað mið hæð grunnvatns í jarðvegi. Aðrir þættir sem hafa áhrif eru gerð- og næringarstaða jarðvegs, hitastig, gróðurfar og líklega aldur. Gera má ráð fyrir að við framræslu brotni það lífræna efni sem aðgengilegast er (besta fæðan fyrir örverur) allra fyrst niður en síðan það síður niðurbrjótanlegra. Því má gera ráð fyrir að það hægist á losuninni eftir fyrstu ár framræslunnar. Aftur á móti ber að benda á að allar mælingar á losun hér á landi hafa verið á svæðum sem framræst voru fyrir 20-70 árum, eða vel eftir að upphafsfasa losunar er lokið og jafnari langtímafasi losunar er hafinn.

Í stuttu máli má því segja að aldur framræslu hefur þau áhrif að losunin er hærri fyrstu árin á meðan gæðaefni eru að brotna niður, en síðan taki við hægari langtíma losun. Mýrar sem hafa verið framræstar í 50 ár eru því enn að losa koltvísýring. Aldur framræslu hefur áhrif á hversu mikið losnar af koltvísýringi úr svæðum, en hversu mikið og hvernig er ekki vel þekkt og líklega mjög breytilegt eftir öðrum eiginleikum svæða. Aðrir þættir hafa í heildina meiri áhrif og þá sérstaklega hæð grunnvatnsstöðu sem er afgerandi þáttur.

Heimildir og myndir:

• Erkens, G., van der Meulen, M.J. og Middelkoop, H. Double trouble 2016: subsidence and CO2 respiration due to 1,000 years of Dutch coastal peatlands cultivation. Hydrogeol J 24, 551–568.
• Gunnhildur Eva G. Gunnarsdóttir 2017. A novel approach to estimate carbon loss from drained peatlands in Iceland. MS ritgerð, Háskóli Íslands, Líf- og umhverfisvísindadeild, Reykjavík.
• Hreggviður Norðdahl, Ólafur Ingólfsson, Halldór G. Pétursson og Margrét Hallsdóttir 2008: Late Weichselian and Holocene environmental history of Iceland. Jökull 58, 343-364.
• Jón Guðmundsson og Hlynur Óskarsson 2014. Carbon dioxide emissions from drained organic soils in West-Iceland. Proceedings of the international conference: Soil Carbon sequestration for climate, food security and ecosystem services, European Commission, Joint Research Centre and the Icelandic Conservation Service, Ispra, Italy, bls. 155-159.
• Rannveig Ólafsdóttir 2015. Carbon budget of a drained peatland in Western Iceland and initial effects of rewetting. MS ritgerð, Umhverfisdeild, Landbúnaðarháskóli Íslands, Hvanneyri.
• Samráðshópur um endurheimt votlendis (2016): Endurheimt votlendis. Aðgerðaáætlun. Umhverfis- og auðlindaráðuneytið.
• Graf: Samráðshópur um endurheimt votlendis (2016).
• Mynd: Sunna Áskelsdóttir.

...