Hvað eru stokkahraun og finnast þau á Íslandi?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað eru stokkahraun og finnast þau á Íslandi?
Stokkahraun myndast þegar ólseig og tölulega köld andesít-, dasít- eða ríólítkvika ýtist upp úr gosrás þar sem landi hallar nægilega til þess að hraunið skríði fram undan eigin þunga. Þyngdarálagið nær þannig að yfirvinna flotmörk hraunkvikunnar og brotpol hraunskorpunnar. Hægt er að líkja myndun stokkahrauna við kólnandi tjöruslettu á bröttu húsþaki (sjá mynd 1).

Stokkahraun fylla skarðið á milli blakkahrauna og hraungúla. Reyndar er einfaldast að líta svo á að stokkahraun séu hraungúlar sem flöttust út við að síga undan halla.

Dæmi um íslensk stokkahraun eru Hrafntinnuhraun og Laugahraun á Torfajökulssvæðinu, sem eru 25 metra þykk og ná einn til þrjá kílómetra frá upptökum. Þau eru frekar smágerð miðað við frændur sína erlendis, en stærstu stokkahraun eru mjög þykk (um 400 metrar) og allt að 15 kílómetra löng, til dæmis Chao-dasíthraunbreiðan í Chile.^[1] Þau einkennast af bröttum og skriðuorpnum jöðrum og mjög þykkri botnbreksíu sem er allt að þriðjungi af heildarþykkt hraunsins. Eitt helsta yfirborðseinkenni stokkahrauna eru bogadregnir þrýstihryggir sem liggja þvert á skriðstefnuna og eru allt að 30 metra háir. Þeir myndast þegar efsti hluti hraunsins kýtist saman í fellingar og fleygar úr hrauninu kýlast upp á við vegna mismunaálags (sjá mynd 2). Stórgerð hnullungabreksía þekur yfirborðið í mismiklum mæli.

Tilvísun:

1. ^ de Silva, S. L., S. Self, P. W. Francis, R. E. Drake og R. R. Carlos, 1994. Effusive silicic volcanism in the Central Andes - The Chao dacite and other young lavas of the Altiplano-Puna volcanic complex. Journal of Geophysical Research, 99, 17805-25.

---

Þetta svar er úr bókinni Náttúruvá á Íslandi: Eldgos og jarðskjálftar (2013) og birt með góðfúslegu leyfi. Textinn er lítillega aðlagaður Vísindavefnum. Myndirnar koma úr sama riti....