Hvers vegna er heimskautsbaugurinn á hreyfingu?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvers vegna er heimskautsbaugurinn á hreyfingu?
Heimskautsbaugarnir (e. polar circles) eru tveir ímyndaðir baugar sem liggja um jörðina. Annar þeirra er suðurheimskautsbaugur en hinn norðurheimskautsbaugur. Baugarnir liggja nálægt 66,5° suðlægrar og norðlægrar breiddar og teljast til breiddarbauga (e. circles of latitude) jarðar.

Heimskautsbaugarnir afmarka þau svæði við heimskautin þar sem sólin eða sólmiðjan getur horfið undir sjónbauginn í sólarhring eða lengur þegar vetur er á viðkomandi stað. Jafnframt getur sólin verið á lofti í sólarhring eða lengur þegar sumar er á þessum stöðum.

Lega heimskautsbauganna tveggja ákvarðast af halla jarðmönduls og þar sem möndulhalli jarðar breytist hægt með tímanum, breytist lega heimskautsbauganna einnig. Það er í stuttu máli ástæðan fyrir „hreyfingu“ heimskautsbauganna, eins og spyrjandi orðar það.

Staðsetning heimskautsbauganna er fundin með því að láta breidd þeirra fylgja horninu sem möndull jarðar myndar við flöt jarðbrautarinnar. Þetta horn tekur hægum breytingum, annað hvort vex það eða minnkar. Aðalsveiflan tekur um 40 þúsund ár. Nú er hornið að vaxa um 0,01° á öld.

Áður fyrr snerti norðurheimskautsbaugur Rifstanga, sem er nyrsti oddi Íslands, en svo er ekki lengur. Baugurinn liggur enn yfir Grímsey en verður kominn norður fyrir eyjuna eftir miðja þessa öld. Færslan samsvarar um 14,5 m á ári.

Heimildir og frekara lesefni:

• Hvar á jörðinni er hægt að sjá miðnætursól?. (Sótt 11.06.2025).
• Almanak Háskóla Íslands - Heimskautsbaugurinn. (Sótt 11.06.2025).

Yfirlitsmynd:

• File:World map with polar circles.svg - Wikimedia Commons. (Sótt 11.06.2025).

...