Hefur viðvera og sýnileiki lögreglu áhrif á tíðni afbrota?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hefur viðvera og sýnileiki lögreglu áhrif á tíðni afbrota?
Upprunalega spurningin hljóðaði svona:

Hefur aukin viðurvist lögreglu þau áhrif að glæpatíðni minnkar?

Umræðan um áhrif viðveru lögreglu á tíðni afbrota á sér langa sögu innan afbrotafræðinnar. Almennt er þá um að ræða sýnilega löggæslu, til dæmis á merktum lögreglubílum, mótorhjólum, hjólum eða lögreglumönnum á göngueftirliti. Löggæslustíll af þessu tagi er oftast hluti af samfélagslöggæslu (e. Community policing).

Ein fyrsta og jafnframt áhrifamesta rannsókn á þessu sviði er Kansas City Preventive Patrol Experiment, sem var framkvæmd af Kelling og félögum árið 1974. Þar var viðveru lögreglu stýrt kerfisbundið milli hverfa í Kansas City til að kanna hvort aukin sýnileg löggæsla hefði mælanleg áhrif á tíðni afbrota og öryggistilfinningu borgaranna. Niðurstöðurnar urðu óvæntar: hvorki tíðni afbrota né öryggistilfinning borgara breyttist marktækt (Kelling o.fl., 1974). Þær stönguðust á við hefðbundnar skoðanir um að hægt væri að draga úr tíðni afbrota einfaldlega með því að auka sýnilega löggæslu.

Síðan þá hafa rannsóknirnar og aðferðafræðin þróast verulega. Nýlegar yfirgripsmiklar rannsóknir og svonefndar meta-greiningar sýna að viðvera lögreglu getur dregið úr afbrotum, en miklu skiptir að hún sé markviss og gagnadrifin, það er hvernig og hvar löggæslu er stýrt.

Meta-greiningar og kerfisbundnar úttektir

Árið 2021 birtist víðtæk fræðileg samantekt eftir Dau o.fl., sem fór yfir niðurstöður 38 rannsókna á viðveru lögreglu í ólíkum löndum. Niðurstaðan var skýr: aukin viðvera lögreglu, sérstaklega í hverfum með háa afbrotatíðni og í opinberum rýmum, hefur almennt í för með sér lækkun í tíðni afbrota. Áhrifin voru mest á strætisglæpi, eins og þjófnaði, rán og skemmdarverk, en veik fyrir brot eins og heimilisofbeldi og netglæpi (Dau o.fl., 2021).

Sambærileg niðurstaða kom fram í nýlegri yfirlitsgrein Weisburd o.fl. (2024), sem fjallaði sérstaklega um áhrif aukins löggæslueftirlits á stærri svæðum. Þar kom fram að aukin viðvera getur haft jákvæð áhrif – en aðeins ef hún er skipulögð á grundvelli staðbundinna gagna, áhættumats og með markvissum hætti.

Löggæsla á heitum reitum: að beina athyglinni að réttu stöðunum

Ein áhrifaríkasta leiðin til að ná fram árangri í löggæslu er svokölluð „hot spots“ nálgun, (sem mætti kalla löggæslu á heitum reitum á íslensku) þar sem lögregla einbeitir sér að litlum svæðum með háa afbrotatíðni. Meta-greining Braga, Papachristos og Hureau (2014) sýndi fram á að slík nálgun dregur verulega úr ofbeldisbrotum, skemmdarverkum, ránum og þjófnuðum, sérstaklega ef lögreglan notar viðeigandi úrræði og er sýnileg á staðnum. Nýrri uppfærsla sömu höfunda (Braga o.fl., 2019) staðfesti að þessi áhrif geta varað til lengri tíma – og benda til þess að löggæsla á heitum reitum sé ein af áhrifaríkustu gagnreyndu úrræðum nútímalöggæslu.

Hvað með handahófskenndar stöðvanir lögreglu og umferðareftirlit?

Meta-greining Petersen o.fl. (2023) á rannsóknum sýnir að frumkvæðisafskipti (e. proactive police stops) geta dregið úr glæpum við ákveðnar aðstæður, sérstaklega ef þær beinast að sértækum hópum eða svæðum sem einkennast af mikilli áhættu. En til að slíkar aðgerðir virki, verða þær að vera framkvæmdar á lögmætan og sanngjarnan hátt. Ef íbúar upplifa ósanngirni eða misnotkun valds, getur það grafið undan trausti – sem aftur dregur úr tilkynningum og skilvirkni.

Ályktun: Sýnileg löggæsla er mikilvæg – ef hún er markviss og í sátt við samfélagið

Rannsóknir benda með skýrum hætti til þess að sýnileg löggæsla geti dregið úr tíðni afbrota, sérstaklega ef hún beinist að réttum stöðum og byggir á gagnadrifnu skipulagi. Nálgun eins og eftirlit með heitum reitum (e. Hot spot policing), reglubundið eftirlit lögreglu á merktum bílum, og sanngjörn málsmeðferð í afskiptum lögreglu virkar, ef marka má rannsóknir. Hins vegar er ekki nóg að fjölga lögreglumönnum eða dreifa þeim tilviljanakennt í eftirlitsferðir. Útfæra þarf sýnilega löggæslu með hliðsjón af svæðinu og samhengi þess, trausti íbúa á svæðinu og með skýr markmið í huga. Huga þarf að því hvernig og hvar lögreglumenn eiga að vera staðsettir, og hvernig þeir geta byggt upp traust við samfélagið. Árangursrík löggæsla í dag er því samspil gagnagreiningar, staðbundinnar stefnumótunar og samfélagslegrar ábyrgðar.

Heimildir og myndir:

• Braga, A. A., Papachristos, A. V., & Hureau, D. M. (2014). The effects of hot spots policing on crime: An updated systematic review and meta-analysis. Justice Quarterly, 31(4), 633–663.
• Braga, A. A., Turchan, B. S., Papachristos, A. V., & Hureau, D. M. (2019). Hot spots policing and crime reduction: An update of an ongoing systematic review and meta-analysis. Campbell Collaboration. https://doi.org/10.1007/s11292-019-09372-3
• Dau, P. M., Vandeviver, C., Dewinter, M., Witlox, F., & Vander Beken, T. (2021). Policing directions: A systematic review on the effectiveness of police presence. Journal of Experimental Criminology. https://doi.org/10.21428/cb6ab371.47e2db59
• Kelling, G. L., Pate, A., Dieckman, D., & Brown, C. E. (1974). The Kansas City Preventive Patrol Experiment. Police Foundation.
• Petersen, K., Weisburd, D., Fay, S., Eggins, E., & Mazerolle, L. (2023). Police stops to reduce crime: A systematic review and meta-analysis. Campbell Systematic Reviews, 19(1), e1321. https://doi.org/10.1002/cl2.1302
• Weisburd, D., Petersen, K., Telep, C. W., & Fay, S. A. (2024). Can increasing preventive patrol in large geographic areas reduce crime? A systematic review and meta-analysis. Criminology & Public Policy. https://doi.org/10.1111/1745-9133.12665
• Telep, C. W., Weisburd, D., Wire, S., & Farrington, D. (2016). Protocol: Increased police patrol presence effects on crime and disorder. Campbell Systematic Reviews. 12(1):1-35 https://doi.org/10.1002/CL2.159
• Ane Cecilie Blichfeldt/norden.org (2010, 6. mars). Politi i Reykjavik (1).jpg. Wikimedia Commons. Birt undir https://creativecommons.org/licenses/by/2.5/dk/deed.en leyfi. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Politi_i_Reykjavik_%281%29.jpg
• Christopher Porter. (2008, 17. júní). Icelandic Police Officers. Flickr. Birt undir BY-NC-ND 2.0 leyfi. https://www.flickr.com/photos/canadianveggie/

...